Ὁ λόγος γιά τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ἅγιο Νικηφόρο τόν Ὁμολογητή. Γι’ αὐτόν ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει στό «Πηδάλιον», ὅτι «κατέστη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ἐπί τῶν Βασιλέων Νικηφόρου, Σταυρακίου τε, καί Μιχαήλ τοῦ Ραγκαβέ, ἐν ἔτει 815 . . . Διάδοχος ἀμέσως γενόμενος τοῦ θρόνου μετά τόν θεῖον Ταράσιον τόν ἐν τῇ ζ΄. (Οἰκουμενικῇ) συνόδῳ . . . καί ὡς ἅγιος ἑορτάζεται κατά τήν ιγ΄. Μαρτίου, καί β΄. τοῦ Ἰουνίου μηνός» (σελ. 436).
Τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου τοῦ ὁμολογητῆ καί τῶν σύν αὐτῷ ἐκτός ἀπό τούς κανόνες, οἱ ὁποῖοι συμπεριελήφθηκαν καί στό «Πηδάλιον» ἔχουμε καί μερικές ἐρωτήσεις-ἀποκρίσεις, οἱ ὁποῖες συμπεριελήφθηκαν καί στό «Σύνταγμα τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων», τῶν Γ. Ράλλη καί Μ. Ποτλῆ, στόν Δ΄ τόμο, σελ. 431η-451θ, κάτω ἀπό τίς Ἐπικεφαλίδες τῶν σελίδων «Κανόνες». Μεταξύ αὐτῶν τῶν ἐρωταποκρίσεων εἶναι καί οἱ ἑξῆς δύο κατωτέρω (ΙΒ΄ καί ΙΓ΄), οἱ ὁποῖες νομίζουμε ὅτι εἶναι πολύ ἐπίκαιρες (σχετικά καί μέ τό οὐκρανικό ζήτημα) καί ἔχουν μεγάλο ἐνδιαφέρον.
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ἐρώτησις ΙΒ΄.
Περί τῶν ἀποσχισάντων, καί μετανοίᾳ προσερχομένων, εἰ ἔξεστι τοῖς τοιούτοις ἐπιτιμίαν διδόναι, ἤ δέχεσθαι αὐτούς.
Ἀπόκρισις.
Ἤδη ἐν τοῖς ἀνωτέρω προδεδήλωται, ὅτι χρή διδόναι· καί παρέλκον, τό αὐτό ἐπικυκλεῖν.
Ἐρώτησις ΙΓ΄.
Ἐάν ἐπίσκοπος ἐν ἐγκλήματι περιπεσών, ὑπό συνόδου καθαιρεθείη, εἴτα πάλιν χειροτονήσῃ πρεσβύτερον, ὁ δέ αὐτός πρεσβύτερος, ἐν μοναστηρίῳ παραγενόμενος, ὑπό τοῦ ἰδίου πατρός δέξηται ἐπιτιμίαν πρό χρόνων, καί μετά ταῦτα ἐνεργῇ ἐν τῇ ἱερωσύνῃ, εἰ χρή δέχεσθαι τόν τοιοῦτον ἱερέα, εἰ ἀνέγκλητός ἐστι, δεόμεθα.
Ἀπόκρισις.
Προφανοῦς οὔσης τῆς ἀτοπίας, οὐδέ ἐπερωτῆσαι ὑμᾶς ἐχρῆν περί τοῦ τοιούτου ἐγκλήματος· εἴρηκε γάρ ὁ Κύριος· Οὐ δύναται σαπρόν δένδρον, καρπόν καλόν ποιεῖν· οὐχ ὅτι ὑπό τοῦ ἰδίου ἡγουμένου, ἀλλά κἄν ὑπό ἁγίου τινός ἐπιτιμηθείς ὁ τοιοῦτος ἀπολέλυται τοῦ λειτουργεῖν· οὔτε γάρ αὐτός ἱερεύς, οὔτε ὁ λύσας ἅγιος· ἐπεί οὕτω, παρατραπήσεται πάντα τά κανονικά παραγγέλματα καί οἰχήσεται.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ἄν καί ἡ διατύπωση τῶν ἀνωτέρω ἐρωταποκρίσεων ἐμφανίζεται λίγο προβληματική, δυσχερής, θά προσπαθήσουμε νά ἀποδώσουμε τό νόημά τους κατά τό δυνατόν ὀρθά.
Ἐρώτηση ΙΒ΄ (12η)
Γιά ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἀποσχίσθηκαν ἀπό τήν (κανονική) Ἐκκλησία καί οἱ ὁποῖοι προσέρχονται (πάλι σ’ αὐτή) μέ μετάνοια, (ἐρωτᾶται) ἐάν ἐπιτρέπεται, ἐάν εἶναι ἀνάγκη σ’ αὐτούς νά δίδεται ἐπιτιμία ἤ ὀφείλουμε νά δεχόμαστε αὐτούς (χωρίς ἐπιτίμιο);
Ἀπάντηση
Ἤδη στά ἀνωτέρω (προηγούμενα) ἔχει προλεχθεῖ σαφῶς ὅτι εἶναι ἀνάγκη (πρέπει) νά δίδεται ἐπιτιμία καί εἶναι περιττό νά ἐπαναλαμβάνουμε, νά ἐπαναφέρουμε, νά γυροφέρνουμε τό ἴδιο θέμα.
Σημείωση: Ἐδῶ παρατηροῦμε ὅτι ὁ ἅγιος Νικηφόρος δέν εἶναι μόνο προτρεπτικός, ἀλλά εἶναι καί ἀποτρεπτικός στό νά ἐπαναλαμβάνουμε τά ἴδια καί τά ἴδια. Δέν χρειάζονται πολλά λόγια καί περιστροφές. Νομίζουμε ὅτι διαφαίνεται μία σταθερότητα καί αὐστηρότητα τοῦ ἁγίου Νικηφόρου.
Ἐρώτηση ΙΓ΄ (13η)
Ἐάν ἐπίσκοπος ὅταν περιπέσει σέ ἔγκλημα, ἤθελε καθαιρεθεῖ ἀπό σύνοδο, καί ὕστερα χειροτονήσει πρεσβύτερο, αὐτός δέ ὁ πρεσβύτερος, ὅταν πάει σέ μοναστήρι δεχθεῖ ἐπιτίμιο ἀπό τόν πνευματικό (ἡγούμενό) του προηγουμένως (πρό χρόνων), καί μετά ταῦτα ἐνεργεῖ τά τῆς ἱερωσύνης (ἱερουργεῖ), ἐάν εἶναι ἀνάγκη (πρέπει) νά δεχόμαστε τόν ἱερέα αὐτόν, ἐάν εἶναι ἀνέγκλητος παρακαλοῦμε (γιά μία ἀπάντηση).
Ἀπάντηση
Ἐπειδή εἶναι προφανής ἡ ἀτοπία (τό ἄτοπο), οὔτε ἦταν ἀνάγκη ἐσεῖς νά ξαναρωτήσετε γιά ἕνα τέτοιο ἔγκλημα· γιατί ἔχει πεῖ ὁ Κύριος· Δέν εἶναι δυνατόν σαπρό δένδρο, νά κάνει καλό καρπό· ὄχι γιατί (μόνο) ἀπό τόν δικό του ἡγούμενο (πατέρα), ἀλλά καί ἄν ἀπό ἕνα ἅγιο ἀφοῦ ἐπιτιμηθεῖ αὐτός, ὁ τέτοιος ἔχει χάσει τή δυνατότητα τοῦ νά λειτουργεῖ διότι οὔτε αὐτός (εἶναι) ἱερέας, οὔτε ἐκεῖνος πού τοῦ ἐπέτρεψε (εἶναι) ἅγιος· ἐπειδή μέ αὐτόν τόν τρόπο, θά ἀνατραποῦν (θά μετατραποῦν) ὅλα τά κανονικά παραγγέλματα καί θά χαθοῦν, θά ξεχαστοῦν.
Σημείωση: Ὀρθή-κοφτή ἀπάντηση. Σταράτα λόγια. Ὄχι ναί μέν ἀλλά, εὐθύς ὁ λόγος, ἡ ὁμολογία καί ρηξικέλευθος ὁ ὁμολογητής. Ὅμως ἄν ἔχει δίκαιο δέν θά ἀπαντήσουμε κι ἐδῶ ἐμεῖς, ἄλλωστε ἔχουμε γράψει ἀλλοῦ («Τί [θά] κοινωνοῦν;») βασιζόμενοι καί στόν α΄ καν. τοῦ Μεγ. Βασιλείου. Τώρα τό λόγο ἔχει, ἄς κρίνει καί ἄς ἀπαντήσει, μία πανορθόδοξη Σύνοδος. Τήν ἄποψη αὐτή ἐνισχύει καί τό γεγονός ὅτι ὁ συνάδελφος Βλ. Φειδᾶς στό βιβλίο του «Τό ζήτημα τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας ἐκ πηγῶν ἀψευδῶν (Ἀθῆναι 2019)» χαρακτηρίζει ἀμφιλεγόμενο τό σχετικό ζήτημα. Λέει: 1) «. . . τό ἀμφιλεγόμενο σοβαρό ζήτημα τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας» (σελ. 28) καί 2) «Βεβαίως, τό οὐκρανικό ζήτημα εἶναι ἀμφιλεγόμενο . . .» (σελ. 30).
Παναγιώτης Ἰ. Μπούμης
Ὁμότ. Καθηγητής Παν/μίου Ἀθηνῶν
