Την προηγούμενη εβδομάδα παρακολούθησα μία παρουσίαση του Οικονομικού προγράμματος της αντιπολίτευσης, από αρμόδιο στέλεχος του οικονομικού της επιτελείου.
Του Στέλιου Φενέκου*
Παρουσιάσθηκαν όλες οι γνωστές προτάσεις που αφορούν τους τέσσερις πυλώνες στους οποίους θα βασισθεί η ανάπτυξη.
• Τόνωση της κατανάλωσης
• Μείωση των φορολογικών βαρών
• Προσέλκυση των επενδύσεων
• Χρηματοπιστωτικός τομέας και παροχή ρευστότητας από τις τράπεζες
Όμως και οι τέσσερις πυλώνες είναι δέσμιοι της ανυπαρξίας κεφαλαίων για αναπτυξιακές επενδύσεις, λόγω:
• Των μνημονιακών υποχρεώσεων
• Του ακριβού χρήματος δανεισμού από τις αγορές
• Της αδυναμίας του τραπεζικού συστήματος για παροχή φθηνού χρήματος για επενδύσεις
• Του υψηλού επενδυτικού ρίσκου για τη χώρα
• Του υψηλού πολιτικού ρίσκου και του εχθρικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος
• Της αδυναμίας του κράτους να πληρώσει τα χρέη του
• Του αδηφάγου δημόσιου τομέα
• Του υπερ-βεβαρημένου και υπερχρεωμένου επιχειρηματικού κόσμου.
Επίσης επήλθε και σημαντική μείωση των εσόδων στους Δήμους. Από το 2010, η αυτοδιοίκηση απώλεσε σταδιακά το 60% των τακτικών εσόδων της. Η μείωση αυτή εσόδων η οποία έχει άμεσες επιπτώσεις και στην περιφερειακή ανάπτυξη, επήλθε λόγω :
• Περικοπής των κρατικών επιχορηγήσεων.
• Αδυναμίας καταβολής υπέρογκων φόρων & τελών παντός είδους
• Μείωσης εσόδων από πρόστιμα.
• Αύξηση δαπανών για σίτιση & κοινωνική προστασία
Η δραματική αυτή μείωση αναγκάζει την τοπική αυτοδιοίκηση να επικεντρωθεί στην βέλτιστη εκμετάλλευση των ευρωπαϊκών επενδυτικών πόρων, που εξακολουθούν να είναι το ΕΣΠΑ και τα οιαδήποτε επενδυτικά/αναπτυξιακά Ευρωπαϊκά προγράμματα.
Όμως αυτά παρουσιάζουν τις παρακάτω ιδιαιτερότητες:
• Είναι άκρως ανταγωνιστικά.
• Έχουν πολλές σύνθετες τεχνικές, επιστημονικές και διοικητικές απαιτήσεις.
• Για το σύνολο των Δήμων υπάρχουν ανάγκες προσαρμογής, αλλά και υποστήριξής τους, ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τους.
• Πολλοί μικροί Δήμοι, ορεινοί και νησιώτικοί, που δεν διαθέτουν επιστημονικό προσωπικό, έχουν πρόβλημα ανταπόκρισης στα προγράμματα αυτά.
Όμως όταν ερωτήθηκε υπ’ εμού ο διαλέκτης, για το πώς θα διαχειριστεί η αντιπολίτευση αυτά τα μοναδικά στην ουσία διαθέσιμα κεφάλαια, τα οποία κατευθύνονται κυρίως στη περιφερειακή ανάπτυξη και αφορούν εν πολλοίς προγράμματα δημοσίων επενδύσεων και επενδύσεων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεν κατάφερε να παρουσιάσει ένα οιοδήποτε συνεκτικό πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Εδώ και χρόνια τα κεφάλαια αυτά τα οποία αφορούν κυρίως την περιφερειακή ανάπτυξη, την καινοτομία και την μικροεπιχειρηματικότητα, είτε δεν απορροφώνται είτε σπαταλιούνται χωρίς ρεαλιστικούς/αντικειμενικούς δείκτες αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας, με συνέπεια η κάθε δημόσια επένδυση να αφίσταται τελικά κατά πολύ του διεθνώς αναγνωρισμένου κανόνα, που αναμένει ότι για κάθε 1 ευρώ που ξοδεύεται θα επιστρέφονται 3-4 ευρώ στην οικονομία.
Οι κυβερνήσεις μάλιστα αξιολογούν την αποδοτικότητά τους ως προς την αξιοποίησή των προγραμμάτων αυτών, με δείκτη μόνο το ποσοστό απορρόφησης, χωρίς να ενδιαφέρονται για την έννοια της απόδοσης της επένδυσης.
Από κοντά και οι τοπικοί άρχοντες που προβάλλουν πέραν της απορρόφησης, κυρίως τα έργα κοινωνικού χαρακτήρα που έχουν κάνει με τα κονδύλια αυτά και όχι έργα παραγωγικών δραστηριοτήτων, τα οποία να ευνοούν την ανάπτυξη και τις οικονομίες συσσώρευσης (agglomeration economies) σε τοπικό επίπεδο.
Για να γίνει όμως βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων κεφαλαίων χρειάζεται γνώση επί των κοινοτικών πρωτοβουλιών, οικονομικών, επενδύσεων και στρατηγικού σχεδιασμού. Οι φορείς της τοπική αυτοδιοίκησης επειδή δεν μπορούν να κάνουν στρατηγικό σχεδιασμό οι ίδιοι και δεν έχουν κεντρική υποστήριξη και έγκαιρη πληροφόρηση (αλήθεια πόσοι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι μπορούν να κάνουν μεθοδικά και διεξοδικά όλα αυτά;), έχουν αναθέσει σε φορέα ιδιωτικού δικαίου τις δράσεις αυτές.
Συγκεκριμένα αυτές έχουν ανατεθεί στην Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), η οποία ιδρύθηκε το 1985 & Λειτουργεί ως Ανώνυμη Εταιρία. Κύριοι μέτοχοι είναι τα Υπ. Εσωτερικών, Υπ. Οικονομίας & Οικονομικών, η ΚΕΔΚΕ και η ΕΝΑΕ. Σκοπός της είναι «Η παροχή επιστημονικής & τεχνικής υποστήριξης στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού, στους φορείς αυτών, και σε φορείς του Δημόσιου & του Κοινωνικού Τομέα σε ζητήματα τοπικής ανάπτυξης».
Ως θεσμοθετημένος σύμβουλος της Αυτοδιοίκησης, συμμετέχει ενεργά στο σχεδιασμό, την ωρίμανση, τη διαχείριση και την παρακολούθηση συλλογικών έργων και προγραμμάτων σε ένα μεγάλο εύρος θεματικών τομέων που ενδιαφέρουν την Αυτοδιοίκηση όπως οργάνωση, διοίκηση και προγραμματισμό, οικονομική αυτονομία και τοπική ανάπτυξη, κατάρτιση και επιμόρφωση, κ.ο.κ. Συμμετέχει επίσης σε μεγάλο αριθμό Δικτύων και Συνεργασιών.
Όμως το πρόβλημα με την ΕΕΤΑΑ είναι ότι σχεδιάζει κεντρικά και εν πολλοίς “copy paste”, χωρίς να λαμβάνει τις παρακάτω σημαντικές απαιτήσεις για την εξειδικευμένη ανάπτυξη κάθε περιοχής (και άρα και με πλέον αποδοτικό τρόπο):
• Κλαδική κατανομή των πόρων χωρίς να κατανέμονται ανάλογα με τα ποιοτικά τοπικά χαρακτηριστικά και δυνατότητες, χωρίς χωροταξική δικαιοσύνη και με δείκτες απόδοσης από τους σχεδιαστές στρατηγικής περιφερειακής ανάπτυξης.
• Δεν λαμβάνεται υπ’ όψη ο βαθμός συμπληρωματικότητας μιας επένδυσης με την οικονομική και κοινωνική υποδομή μιας περιοχής, ο οποίος είναι παράγων βιωσιμότητας και πολλαπλασιαστής ισχύος του οικονομικού αποτελέσματος.
• Οι έννοιες της ισότητας και της ισορροπίας για κάθε περιοχή δεν προσδιορίζονται συγκεκριμένα με έργα και επενδύσεις επί τη βάσει ευκαιριών, αποτελεσμάτων και συμμετοχής στην λήψη αποφάσεων. Χρησιμοποιούνται ως γενική δικαιολογητική βάση, αόριστα και εν πολλοίς επίπλαστα.
Οι ισορροπημένα αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ έδωσαν έμφαση στην εφαρμογή Προγραμμάτων Περιφερειακής & Τοπικής Ανάπτυξης με επικέντρωση:
• Στα προβλήματα των αστικών κέντρων
• Στην προστασία του περιβάλλοντος
• Στις φθίνουσες περιφέρειες
• Στη διάχυση της καινοτομίας
• Στην χωροταξική της δημόσιας διοίκησης
• Στην διάρθρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων
Οι χώρες που έχουν πολλές ανισορροπίες σε επίπεδο περιφερειακής ανάπτυξης όπως η Ελλάδα, έδωσαν έμφαση:
• Στις διαπεριφερειακές ανισότητες,
• Στην κατανομή των δημόσιων επενδύσεων στο χώρο
• Στην αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων
• Στην αναβάθμιση του ρόλου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων,
• Στην εκβιομηχάνιση των καθυστερημένων περιφερειών
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
1. Η περιφερειακή ανάπτυξη σήμερα στη χώρα μας, καθίσταται επιτακτικά η γεννήτρια για την εκκίνηση της οικονομίας.
Τα Ευρωπαϊκά επενδυτικά κεφάλαια και τα κεφάλαια του ΕΣΠΑ είναι τα μοναδικά σημαντικά κεφάλαια που διατίθενται για δημόσιες επενδύσεις, την επιχειρηματική καινοτομία και μικρο-επιχειρηματικότητα.
2. Γι’ αυτό θα πρέπει οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης να επικεντρωθούν στη βέλτιστη αξιοποίησή τους, τόσο από πλευράς απόδοσης όσο και από πλευράς ενίσχυσης και αξιοποίησης τοπικών παραγωγικών δυνατοτήτων που να ευνοούν οικονομίες συσσώρευσης.
3. Για να γίνει όμως αυτό απαιτείται συγκεκριμένο κυβερνητικό σχέδιο για την περιφερειακή ανάπτυξη, αποκέντρωση και αυτοδιαχείριση με αντίστοιχη εκχώρηση αρμοδιοτήτων και ενίσχυση των ΟΤΑ, ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν προοπτικές για ουσιαστική περιφερειακή ανάπτυξη.
4. Μαζί με αυτά, οι έννοιες της εξειδίκευσης της ανάπτυξης, της χωροταξικής δικαιοσύνης , της συμπληρωματικότητας και της Οικονομικής Δημοκρατίας είναι αυτές που θα επιφέρουν την δίκαιη ανάπτυξη σε κάθε περιοχή, συμπληρωματικά με την διαθεσιμότητα των ίδιων πόρων, με την χωρική δυνατότητα της και σύμφωνα πάντα με τις επιθυμίες των κατοίκων της.
5. Δυστυχώς κανένα κόμμα εξουσίας δεν έχει παρουσιάσει ακόμη ένα αξιόπιστο σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης.
*Ο Στέλιος Φενέκος είναι πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών
