Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση έφερε την μηχανοποίηση της παραγωγής και τον εξηλεκτρισμό, ενώ δημιούργησε εκατομμύρια ανέργους παγκοσμίως κατά την μετάβαση από την αγροτική οικονομία στην βιομηχανική με την απώλεια πολλών εκατομμυρίων θέσεων εργασίας που απλά καταργήθηκαν από την αντικατάσταση τους από τις μηχανές.
Το ταπεινό τρακτέρ/θεριζοαλωνιστική μηχανή ίσως είναι υπεύθυνη για την απώλεια περισσότερων θέσεων εργασίας από οποιαδήποτε άλλη μηχανή ως σήμερα.
Τα τρένα ένωσαν ηπείρους και ο τηλέγραφος εκμηδένισε το χρόνο επικοινωνίας. Οι πετρελαιομηχανές αντικατέστησαν εκατομμύρια χειρωνάκτες. Η πρώην αγροτιά μετατράπηκε σε εργατική τάξη και δημιουργήθηκαν πόλεις μεγέθους 1.000.000 κατοίκων και πάνω.
Έτσι δημιουργήθηκε ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην οικονομική ευμάρεια όσων βρέθηκαν επάνω στο κύμα της εκβιομηχάνισης και την φτωχοποίηση όσων βρέθηκαν από κάτω του. Το χάσμα αυτό απετέλεσε και το έναυσμα για τον παγκόσμιο πόλεμο που ξεκίνησε το 1910 και ολοκληρώθηκε το 1945.
Η συστημική λύση της αποφυγής μελλοντικών τόσο σημαντικών αποκλίσεων στην οικονομική ισχύ λίγων και την φτώχεια των πολλών αποφασίστηκε στο Bretton Woods το 1944. Αυτή η λύση δεν ήταν άλλη από την δημιουργία νομισματικών εργαλείων για αναδιανομή πλούτου από λίγους προς πολλούς μέσω νομισματικών υποτιμήσεων και κρατικού δανεισμού (δλδ εκτύπωση φρέσκου χρήματος από την κεντρική τράπεζα που το έδινε σε μια ενδιάμεση τράπεζα για να δανείζει το κράτος επιστρέφοντας στην πρώτη τον τίτλο του δανείου ως ενέχυρο), ενώ επίσης χρησιμοποιήθηκε ο πληθωρισμός για την απομείωση της συσσωρευμένης αξίας που συγκεντρωνόταν πάντοτε στα χέρια λίγων οι οποίοι κατείχαν επαρκή κεφαλαιακή βάση για να το κάνουν, και ενίοτε και οι κρατικοποιήσεις βιομηχανιών και η επιβολή διάσπασης μονοπωλίων και επιχειρηματικών κολοσσών.
Αυτή η λύση συνέχισε να λειτουργεί ως και σήμερα όπου οι κυβερνήσεις κρατών αποφεύγουν την έκρηξη της φούσκας του παγκόσμιου κρατικού δανεισμού μειώνοντας τα επιτόκια και πληθωριζοντας τα χρέη με ανάπτυξη σε ταχύτερο ρυθμό από τα επιτόκια.
Όμως τα χαμηλά επιτόκια ευνοούν την υπερσυγκέντρωση πλούτου παρά το γεγονός ότι επίσης ευνοούν και την έξοδο από την ακραία φτώχεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.
Η διαφορά τώρα όμως είναι ότι βρισκόμαστε στο σημείο ωρίμανσης της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης που ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘80 (αυτής της πληροφορικής και του Διαδικτύου) και κατά τα φαινόμενα φτάνουμε στο σημείο όπου παρά το γεγονός ότι έχει μειωθεί κατακόρυφα η ακραία φτώχεια στον πλανήτη και σχεδόν έχει εξαλειφθεί, ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη η απόσταση ανάμεσα στους έχοντες και στους μη έχοντες.
Την τελευταία φορά που συνέβη αυτό έγιναν μια σειρά από οικονομικές κρίσεις, δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, διαλύθηκαν τρεις αυτοκρατορίες και άλλαξε ο τρόπος λειτουργίας του «συστήματος» με την υιοθέτηση των Κεντρικών Τραπεζών και την εγκατάλειψη του χρυσού ως αποθηκευτικό μέσον του πλούτου.
Στην ωρίμανση της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης (ή την 4η Β.Ε. για κάποιους), είμαστε προ των πυλών της καταστροφής/διαγραφής εκατοντάδων εκατομμυρίων θέσεων εργασίας blue collar από την Τεχνητή Νοημοσύνη στην απλούστερη μορφή της (Artificial Narrow Intelligence) ενώ ο επόμενος σταθμός, η Artificial General Intelligence, θα διαγράψει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας white collar.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν αυτό που ονομάζεται από πολλούς «αύξηση του λαϊκισμού» στον κόσμο (και είναι επί της ουσίας η αντίσταση των κοινωνιών στις παραπάνω αλλαγές που όμως είναι αναπόφευκτες) θα οδηγήσει σε κάποιο πόλεμο, ή αν θα οδηγηθούμε συλλογικά ως ανθρωπότητα σε κάποιο «νέο σύστημα» με μια κάποια λύση που θα επιτρέπει στον συνολικό ανθρώπινο πληθυσμό να διαβιεί πάνω από την φτώχεια, με την αποχρηματοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου και την θεσμοθέτηση του «καθολικού ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος» για όλους τους ανθρώπους και την προαιρετικοποίηση της εργασίας, σε έναν καινούργιο κόσμο που έρχεται σε λίγες δεκαετίες με ολοένα και λιγότερες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερο πληθυσμό.
Θα μπορούσε βέβαια να μην αποφευχθεί κάποιος μελλοντικός πόλεμος όποτε ο πληθυσμός θα προσαρμοστεί προς τα κάτω στον αριθμό των διαθεσίμων θέσεων εργασίας.
Ακολουθήστε τον Άγη Βερούτη στο twitter: @Agissilaos
