Του Στέλιου Φενέκου*
Μετά από τις δηλώσεις, προτάσεις και υποσχέσεις των αρχηγών των κομμάτων εξουσίας στη ΔΕΘ, κοινές διαπιστώσεις είναι ότι:
– Οι προτάσεις ήταν επιφανειακές, αποσπασματικές και υπεραισιόδοξες.
– Δεν λαμβάνουν υπ’ όψη τις δεσμεύσεις της χώρας που έχουν αναληφθεί όλα αυτά τα χρόνια.
– Δεν λαμβάνουν ρεαλιστικά υπ’ όψη τους την σχέση ενδογενών και εξωγενών μεταβλητών για την ανάπτυξη, από τις οποίες εξαρτάται τελικά και η εφικτότητα των προτάσεων.
Από σήμερα ξεκινάμε να παραθέτουμε μία σειρά άρθρων με βασικά στοιχεία πολιτικής οικονομίας για την ανάπτυξη, ελπίζοντας ότι η πολιτική μας παρέμβαση θα τους κινητοποιήσει, ώστε να επεξεργαστούν καλύτερα τις προτάσεις τους και να επανατοποθετηθούν με υπευθυνότητα, ρεαλισμό και μεγαλύτερη συνεκτικότητα.
ΜΟΝΤΕΛΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Η οικονομική ανάπτυξη μίας χώρας περιλαμβάνει τόσο την ευημερία των οικονομικών της όσο και των πολιτών της, εμπεριέχοντας και ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως είναι η δίκαιη κατανομή του εισοδήματος, η ικανοποίηση βασικών αναγκών, η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το δικαίωμα πρόσβασης στην παιδεία, στην υγεία, το δικαίωμα στην εργασία, στον ελεύθερο χρόνο, το δικαίωμα για ίσες ευκαιρίες και για ίσα αποτελέσματα για επαγγελματική βελτίωση, το καθαρό περιβάλλον, κλπ.
Η ανάπτυξη με αυτήν την μορφή, πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα οποιασδήποτε κυβέρνησης. Είναι πρωταρχική ευθύνη της αλλά και των πολιτών της χώρας. Η αύξηση και μόνο του εθνικού εισοδήματος δεν σημαίνει οπωσδήποτε και οικονομική ανάπτυξη. Η πραγματική ανάπτυξη υπερβαίνει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα μιας χώρας και την αύξηση του ΑΕγχΠ σε μια χρονική περίοδο. Γι αυτό τα οικονομικά μοντέλα ανάπτυξης που χρησιμοποιούνται παρατηρούν τις πραγματικές επιπτώσεις της οικονομίας στον πληθυσμό.
Για να επιτευχθεί πραγματική ανάπτυξη, μια χώρα πρέπει να υποστεί ορισμένες αλλαγές στους κοινωνικούς και διοικητικούς θεσμούς, τις πολιτικές συνθήκες, τις ηθικές αξίες κλπ. Οι κύριοι στόχοι της ανάπτυξης είναι οι εξής:
• βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών (κοινωνικό και ηθικό ΑΕΠ)
• αύξηση του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος (οικονομικό ΑΕΠ) ·
• προώθηση της αειφορίας.
Ας δούμε ακροθιγώς και απλοποιημένα τους παγκόσμια αποδεκτούς τύπους μοντέλων ανάπτυξης, ομαδοποιημένους σε κάποιο βαθμό με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά τους.
Τα μοντέλα Γραμμικών Σταδίων Ανάπτυξης εμπνεύσθηκαν έντονα από το Σχέδιο Μάρσαλ των ΗΠΑ, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την αποκατάσταση της οικονομίας της Ευρώπης μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι τα παλαιότερα και πιο παραδοσιακά από όλα τα αναπτυξιακά σχέδια. Ήταν μια προσπάθεια για το πώς οι υπανάπτυκτες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής μπορούν να μετατρέψουν την αγροτική οικονομία τους σε βιομηχανική.
Τα πιο δημοφιλή μοντέλα γραμμικών σταδίων ανάπτυξης είναι των Harrod-Domar και του Rostow.
1. Μοντέλο μεγέθυνσης Harrod-Domar:
Το μοντέλο αυτό τονίζει τη σημαντικότητα των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων ως καθοριστικούς παράγοντες για την ανάπτυξη. Η βάση πάνω στην οποία στηρίζεται είναι η άποψη ότι δεν υπάρχει κυβερνητική παρέμβαση (Laissez-faire).
• το κεφάλαιο που δημιουργείται από επενδύσεις σε εργοστάσια και εξοπλισμό, είναι ο κύριος παράγοντας της οικονομικής μεγέθυνσης
• εκείνο που κάνει δυνατή την επένδυση αυτή είναι η αποταμίευση από ανθρώπους και τις εταιρείες.
• κλειστή οικονομία χωρίς σημαντική συμμετοχή στο εξωτερικό εμπόριο
• σταθερή περιθωριακή τάση για σωτηρία
• το επιτόκιο παραμένει αμετάβλητο κλπ.
Εάν υπάρχει υψηλός βαθμός αποταμίευσης σε μια χώρα, αυτή η αποταμίευση παρέχει τα απαραίτητα κεφάλαια για τις επιχειρήσεις να δανειστούν και να επενδύσουν. Οι επενδύσεις μπορούν να αυξήσουν το απόθεμα κεφαλαίου μιας οικονομίας και να δημιουργήσουν οικονομική ανάπτυξη, μέσω της αύξησης της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών.
2. Μοντέλο Rostow – τα 5 στάδια της οικονομικής ανάπτυξης:
Στο βιβλίο του “The Stages of Economic Growth”, υποστήριξε ότι κάθε κοινωνία περνάει από πέντε στάδια ανάπτυξης:
• ξεκινώντας από μια παραδοσιακή κοινωνία,
• σταδιακά δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για «απογείωση»,
• συντελείται η «απογείωση»,
• ακολουθεί η ωρίμανση,
• ενώ το τελευταίο στάδιο είναι η εποχή της μαζικής καταναλωτικής κοινωνίας για το σύνολο του πληθυσμού.
Οι φάσεις αυτές διαρκούν περισσότερα ή λιγότερα χρόνια (ή και δεκαετίες), ανάλογα με την ταχύτητα αλλαγής κάθε χώρας. Η θεώρηση αυτή, σχηματικά, επικεντρώνεται στη βασική έννοια της «απογείωσης», η οποία αρχικά συντελείται σε ορισμένους τομείς, που λειτουργούν σαν «ατμομηχανές», συμπαρασύροντας και την υπόλοιπη κοινωνία.
Η θεωρία των σταδίων συγγενεύει με κοινωνιολογικές αντιλήψεις περί «εκσυγχρονισμού παραδοσιακών κοινωνιών» και «κοινωνικής εξέλιξης». Το τελευταίο «στάδιο», της σύγχρονης κοινωνίας της αφθονίας, είναι το σημείο κατάληξης της όλης διαδικασίας, όπου επιτυγχάνεται, κατά τον Rostow, μια ισορροπία, η οποία στη συνέχεια δεν προβλέπεται να διαταραχθεί.
Η παραδοσιακή κοινωνία (πρώτο στάδιο) είναι στατική, χωρίς αλλαγές, και χαρακτηρίζεται από έμφαση στη γεωργία, στον «πρωτογενή τομέα», με πρωτόγονα τεχνολογικά μέσα. Αντίθετα, τα δύο επόμενα στάδια της «απογείωσης» συνοδεύονται από κινητικότητα στην κοινωνία, αστικοποίηση, τεχνολογική αλλαγή και μεγαλύτερη παραγωγικότητα, εντέλει δε εκβιομηχάνιση.
(συνεχίζεται).
- Ο Στέλιος Φενέκος είναι πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών
