Έρχεται αυτή η στιγμή του χρόνου που κάνουμε απολογισμούς για όσα πέρασαν και ετοιμαζόμαστε για όσα ελπίζουμε να έρθουν.
Η νέα χρονιά έρχεται πάντα πολλά υποσχόμενη, σαν μια ευκαιρία να κάνουμε και εμείς αλλαγές που δεν έχουμε κάνει ή να διορθώσουμε όσα δεν μας αρέσουν. Βρισκόμαστε μαζί με τους αγαπημένους μας και γιορτάζουμε κάθε χρόνο ένα τέλος που φέρνει μαζί του – όπως καθετί που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του – και μια νέα αρχή.
Τις μέρες των γιορτών και ενώ πλησιάζουμε να υποδεχτούμε τη νέα χρονιά, μας δίνεται η αφορμή να αναρωτηθούμε τι θα θέλαμε να έχουμε, πώς θα το αποκτήσουμε, τι μας ενοχλεί ή τι θέλουμε αλλιώτικο. Θέλουμε να χάσουμε βάρος, να ακολουθήσουμε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, να κόψουμε το τσιγάρο ή να απαλλαγούμε από άλλες «κακές συνήθειες», να κάνουμε καλύτερη διαχείριση χρημάτων, να αποταμιεύουμε περισσότερο, να διαβάζουμε περισσότερα βιβλία, να γίνουμε γενικά καλύτεροι! Οι έρευνες δείχνουν ότι το ποσοστό που καταφέρνει να πραγματοποιήσει τους στόχους που είχε στην αρχή της χρονιάς κυμαίνεται στο 8 – 10%. Γιατί ενώ θέλουμε τόσο πολύ να κάνουμε αυτές τις αλλαγές, εγκαταλείπουμε λίγο αργότερα τους στόχους μας;
Αρχικά χρειάζεται να προβληματιστούμε σχετικά με τους στόχους που βάζουμε: είναι ρεαλιστικοί; Για να χάσουμε βάρος αλλά χωρίς να έχουμε κάνει ποτέ έως τώρα γυμναστική, αν ξεκινήσουμε το γυμναστήριο 5 φορές την εβδομάδα, έχουμε πολλές πιθανότητες να το έχουμε σταματήσει πριν μπει ο Φλεβάρης. Απλοποιείστε τους στόχους σας, φτιάξτε ένα σχέδιο δράσης, βρείτε μικρά βήματα και τους διαφορετικούς τρόπους να φτάσετε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Θέτετε αρκετούς μικρούς στόχους που θα βοηθήσουν να πετύχετε το σκοπό σας.
Αν έχουμε πολλές αποφάσεις να πάρουμε βοηθά να τις ιεραρχήσουμε ξεκινώντας από τις πιο μικρές και εύκολα εφαρμόσιμες. Ακόμα και αν δεν έχουμε συγκεκριμένους στόχους, το να κάνουμε κάτι μικρό αλλά διαφορετικό μια στο τόσο, μας ενισχύει την αίσθηση μας ότι είμαστε ικανοί να καταφέρουμε ότι αποφασίσουμε.
Είμαστε πραγματικά έτοιμοι να αλλάξουμε;
Αν επιθυμούμε κάποια αλλαγή πραγματικά, η νέα χρονιά μπορεί να λειτουργήσει ως αφορμή να αλλάξουμε – δεν μπορεί όμως να αποτελέσει την αιτία της αλλαγής. Ανακαλύψτε τους δικούς σας λόγους: αν δεν είχατε την πίεση από κανέναν άλλον, τι θα θέλατε, αλήθεια, να αλλάξετε; Για να προχωρήσουμε είναι απαραίτητο να έχουμε εσωτερικό κίνητρο, όχι να αλλάξουμε λόγω της αλλαγής της χρονιάς. Τα εξωτερικά κίνητρα είναι πιο αδύναμα – πιο εύκολα θα καταφέρετε να χάσετε βάρος για λόγους υγείας παρά επειδή σας πιέζουν η οικογένεια ή οι φίλοι σας.
Τι γίνεται όταν χρειάζεται να ασχοληθούμε με εκείνα που δεν μας είναι ευχάριστα;
Αφήνουμε συχνά σε εκκρεμότητα όσα δεν μας επείγουν αλλά πρέπει κάποτε να γίνουν και τα προγραμματίζουμε να γίνουν «…από Δευτέρα…». Στην περίπτωση αυτή είναι χρήσιμο αρχικά να σκεφτούμε ποια είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να το ξεκινήσουμε, τι συνθήκες χρειαζόμαστε, πώς θα γίνουμε έτοιμοι; Βοηθά να έχουμε λάβει υπόψη εκ των προτέρων όσα μπορούν να μας αποσπάσουν και να έχουμε σκεφτεί πώς σκοπεύουμε να τα ξεπεράσουμε. Σκεφτόμαστε «τι θα κάνουμε όταν..», φτιάχνουμε δηλαδή το πλάνο συμπεριλαμβανομένων και των συνθηκών που μπορούν να μας βάλουν στον πειρασμό να το αναβάλλουμε εκ νέου. Αν γνωρίζετε τους πειρασμούς που θα αντιμετωπίσετε, είναι σημαντικό να έχετε φροντίσει να αποφύγετε τις συνθήκες που τους ευνοούν. Η προληπτική δράση είναι πιο αποτελεσματική από την προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλλουμε εκ των υστέρων.
Πώς αλλάζουμε τις συνήθειές μας;
Οι κακές συνήθειες συχνά μπαίνουν στους στόχους της νέας χρονιάς. Εδώ η πρόκληση είναι να απαλλαχτούμε από μια συνήθεια που μας ευχαριστεί αλλά και δεν τη θέλουμε, όπως το κάπνισμα. Σύμφωνα με τους μελετητές του εγκέφαλου, οι συνήθειες είναι μοτίβα σκέψης, είναι καθιερωμένες νευρικές οδοί που μας καθοδηγούν όταν έχουμε να κάνουμε μια επιλογή ή να πάρουμε μια απόφαση. Για να αλλάξουμε επομένως, μία συμπεριφορά μας ή να αποκτήσουμε μια νέα συνήθεια, χρειάζεται να αλλάξουμε και τον τρόπο που σκεφτόμαστε γι αυτή, να δημιουργήσουμε νέες νευρωνικές συνδέσεις. Αν θέλετε να ξεκινήσετε γυμναστική, σκεφτείτε ότι αφιερώνετε χρόνο στον εαυτό σας, ότι φροντίζετε για την υγεία σας μην το εντάξετε στη ζωή σας σαν αναγκαίο κακό. Ακόμα και αν το κίνητρό σας να χάσετε βάρος είναι ισχυρό, ο τρόπος που θα επιλέξετε να σκέφτεστε τη γυμναστική θα είναι καθοριστικός για το αποτέλεσμα που επιθυμείτε.
Κάποιες συμπεριφορές είναι πιο εύκολο να τις συνηθίσουμε από άλλες, ανάλογα την πολυπλοκότητά τους. Αντίστοιχα, υιοθετούμε πιο εύκολα μία συνήθεια ευεργετική για εμάς όσο πιο μικρή και απλή είναι. Είναι αποτελεσματικό να αντικαταστήσουμε μια ανεπιθύμητη συνήθεια με μια άλλη συμπεριφορά, να βρούμε τι μπορεί να την εξισορροπήσει.
Μήπως είμαι αδύναμος χαρακτήρας;
Πολύ συχνά αποδίδουμε τη δυσκολία μας στο χαρακτήρα μας, που θεωρούμε ότι είναι σταθερός και δεν αλλάζει. Τα περιθώρια δράσης μας είναι ελάχιστα και παραιτούμαστε από οποιαδήποτε προσπάθεια όταν οι λόγοι που επικαλούμαστε μας φαίνονται εμπόδια ανυπέρβλητα. Φτάνουμε να λέμε ότι τελικά είναι θέμα χαρακτήρα, βάζουμε τη σφραγίδα του ανίκανου στον εαυτό μας που δεν ευνοεί την επιτυχία σε ότι ξεκινάμε και έτσι η μία αποτυχία φέρνει την άλλη. Συντηρείται ένας αυτοτροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος όπου ακόμα και μικρές αναβολές ή οι καθημερινές μας υποχωρήσεις μπορούν να κάμψουν το ηθικό μας και να ενισχύσουν την αίσθηση αδυναμίας μας. Η αποφασιστικότητα ως στοιχείο μας είναι πολλά περισσότερα από ένα έμφυτο αδιαφοροποίητο χαρακτηριστικό: είναι μια πηγή ενέργειας, μπορεί κινεί βουνά αλλά μπορεί και να στερέψει, ανάλογα με την κατεύθυνση που αποφασίζουμε να της δώσουμε.
Ας αναγνωρίσουμε τη σημασία που έχουν ακόμα και τα μικρά καθημερινά μας κατορθώματα. Μικρές συμπεριφορές αυτοελέγχου όπως να αντισταθούμε σε ένα μικρό πειρασμό ή η επιτυχία μας σε διεκπεραιωτικού χαρακτήρα δουλειές χρειάζεται να τύχουν της προσοχής μας. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας όσα καταφέρνουμε αντί να εστιάζουμε μόνο σε όσα δεν έχουμε κάνει. Γιατί όσα δεν έχουμε καταφέρει, δεν τα έχουμε καταφέρει… ακόμα!
Η δυσκολία με τους στόχους για τη νέα χρονιά αντανακλά όσα μας εμποδίζουν να αλλάξουμε, το πόσο πολύ θέλουμε και αν -τελικά- μας χρειάζεται τώρα να κάνουμε κάποια αλλαγή. Όσα δεν καταφέρνουμε μπορούν να γίνουν η ευκαιρία και ο οδηγός μας για να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας, τις αδυναμίες αλλά και τις δυνατότητές μας.
Η νέα χρονιά θα έχει τα καλά και τα δύσκολα, επιτυχίες και απογοητεύσεις, άλλοτε θα σταθούμε τυχεροί και άλλοτε θα χρειαστεί να κοπιάσουμε. Να είμαστε υγιείς και να καλωσορίσουμε όσα θα έρθουν το 2017.
Γεωργία Ι. Πανίτσα
Ψυχολόγος – Οικογενειακή Σύμβουλος
Ειδίκευση στην Συστημική Ψυχοθεραπεία
