Του Δημήτρη Κουρέτα
Γενικά η έρευνα, πέρα από λίγες φωτεινές εξαιρέσεις, σε αυτή την χώρα υπηρέτησε βασικά την διανομή μεταπτυχιακών τίτλων, παραμένοντας ασύνδετη με την επιχειρηματικότητα και την πραγματική οικονομία, χωρίς συνεισφορά στη διαφοροποίηση των προϊόντων της πατρίδας μας, χωρίς συμμετοχή στην καινοτομία. Αραγε ποιός πλέον επιθυμεί να χρηματοδοτείται αυτή η έρευνα;
Μιλούν ορισμένοι για το δημόσιο συμφέρον και τα πανεπιστήμια. Μα το δημόσιο συμφέρον υπάρχει όταν το προασπίζεσαι. Το δημόσιο συμφέρον σημαίνει κοινωνικό συμφέρον. Δηλαδή με απλά λόγια πως θα κρατήσεις ζωντανό το ίδρυμά σου σε συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού. Όχι πως θα το απομονώσεις. Πως θα το κάνεις ζωντανό σε έναν κόσμο που διευρύνεται. Όχι πως θα το κλείσεις χρησιμοποιώντας συνθηματολογία του Χότζα της δεκαετίας του 1960. Πως θα αποδείξεις ότι τα προϊόντα που “παράγεις” ως πανεπιστήμιο που είναι ο απόφοιτος και η έρευνα, κάποιος ενδιαφέρεται να τα “αγοράσει”, να τα χρησιμοποιήσει δηλαδή.
Αυτές τις μέρες συζητιέται στη Βουλή ο νέος νόμος για την έρευνα. Εχω γράψει κατα καιρούς για την ανάγκη να πληρώνονται οι υποψήφιοι διδάκτορες.
Αυτό σημαίνει οτι οι καθηγητές θα έχουν προγράμματα για να τους πληρώσουν. Αν δεν μπορεί ένας καθηγητής σήμερα να εξασφαλίσει προγράμματα , τότε εφόσον δεν μπορεί να δώσει θέση εργασίας σε έναν άνεργο πτυχιούχο, καλό θα είναι να ερωτηθεί η κοινωνία, αν επιθυμεί να πληρώνει έναν καθηγητή ΑΕΙ, ο οποίος έχει στη δουλειά έναν άνεργο χωρίς να τον πληρώνει, ανασφάλιστο και χωρίς να του διασφαλίζει έστω κάτι. Το μόνο που συντηρεί αυτός ο καθηγητής είναι ένα καθεστώς ανίκανων να προσαρμοστούν σήμερα καθηγητών. Το θέλουμε αυτό ως κοινωνία; Αλλωστε ένας μη αμειβόμενος πτυχιούχος που κάνει έρευνα, συμβάλλει στο να θεωρείται η έρευνα χόμπυ και όχι επάγγελμα. Το θέλουμε αυτό; Γιατί λοιπόν κύριε υπουργέ επιτρέπετε κάτι τέτοιο. Γιατί δεν απαγορεύετε την εκπόνηση διδακτορικού όταν δεν υπάρχει εξασφαλισμένη χρηματοδότηση όπως σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη; Να η χρυσή ευκαιρία, ο νόμος που φέρνετε στη Βουλή τώρα.
Ενα βασικό ζητούμενο για την σχέση της έρευνας με την πραγματική οικονομία είναι η επιλογή από την αρχή ενός σημαντικού κοινωνικού προβλήματος και ο προσανατολισμός των ερευνητικών προσπαθειών από νωρίς προς την κατεύθυνση της επίλυσής του. Συνεπώς, απαιτείται η διατύπωση ενός μακροπρόθεσμου ερευνητικού στόχου που θα χαρακτηρίζεται προκλητικός, από απόψεως ευρύτερων κοινωνικών επιπτώσεων σε περίπτωση επίτευξής του, και ταυτόχρονα ικανός να δημιουργήσει ικανές συσπειρώσεις ετερογενών ερευνητικών ομάδων για την επίτευξή του εντός του Πανεπιστημίου . Μετά την επιλογή του κυρίου προβλήματος προς επίλυση, το πανεπιστήμιο θα πρέπει να συνεκτιμήσει την επιστημονική ωριμότητά του, δηλ. το ενδεχόμενο ολικής ή μερικής επίλυσής του από δραστηριότητες τρίτων ή από εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αυτή η στόχευση είναι σημαντική για τα πανεπιστήμια σήμερα, στη δεδομένη στιγμή που η χώρα βρίσκεται σε αυτή την κρίση. Και για μπορέσει η έρευνα που γίνεται στα ΑΕΙ και στα ερευνητικά κέντρα , να βοηθήσει στην ανάπτυξη της πατρίδας μας, πρέπει να γίνει πολύ προσεκτική και μεθοδευμένη απορρόφηση των χρημάτων του νέου ΕΣΠΑ για την έρευνα και την καινοτομία για το 2014-2020 που αγγίζει το 1 δισ. ευρώ και εμπλέκει τις περιφέρειες της χώρας και τους μηχανισμούς τους, οι οποίοι είναι ανέτοιμοι να διαχειριστούν τέτοιες προκλήσεις. Εκεί θέλει μεγάλη προσπάθεια κύριοι υπουργοί Παιδείας και Ανάπτυξης.
Τελειώνοντας τη μικρή αυτή παρέμβαση θα ήθελα να επισημάνω ότι καίριας σημασίας είναι να αξιολογηθεί η πιθανή μεσο-μακροπρόθεσμη εξέλιξη των επιστημονικών πεδίων που μας ενδιαφέρουν ως χώρα, οι μακροπρόθεσμες απαιτήσεις της αγοράς και η δυνατότητα προσέλκυσης ισχυρής χρηματοδότησης απο όπου αυτό είναι δυνατόν. Με στόχευση στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και προϊόντων με προστιθέμενη αξία για τις Ελληνικές επιχειρήσεις.
Εύχομαι την επόμενη φορά στη συζήτηση στη Βουλή να παρουσιαστούν και οι απόψεις των περιθωριακών ερευνητών που πονούν αυτή η χώρα να πάψει να είναι χώρος παραγωγής μεταπτυχιακών και διδακτορικών που δεν εξυπηρετούν την ανάπτυξη της πατρίδας μας.
Γιατί αν δεν συμβεί αυτό, θα συνεχίζουν τα πανεπιστήμια να κλείνουν απο τους “αυτόχθονες” σωτήρες. Ομως το θέμα είναι πια, ότι όταν κλείνουν, ίσως η κοινωνία δεν θα νοιάζεται να ξανανοίξουν.
* Ο κ. Δημήτρης Κουρέτας είναι Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας – Πρόεδρος του Συμβουλίου Καινοτομίας της Περιφέρειας Θεσσαλίας
