Οι αντιγνωμίες περί κλιματικής αλλαγής λόγω της ανθρωπογενούς αύξησης εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων του θερμοκηπίου, και άρνησης των εκπομπών αυτών ως αιτίας της παγκόσμιας επιδείνωσης του κλίματος έχει σχεδόν λήξει.
Η χρονιά που τελειώνει, το 2023, δείχνει ότι μπορεί να είναι η θερμότερη του πλανήτη τα τελευταία 125.000 χρόνια, σύμφωνα με τους επιστήμονες Copernicus Climate Change Center της ΕΕ.
Απ’ όταν θυμάμαι τον εαυτό μου ενήλικα (φοιτητή τότε), ανάμεσα στις πρώτες διαπιστώσεις ότι η ανθρωπογενής δραστηριότητα επηρεάζει τον πλανήτη, ήταν με την Τρύπα του Όζοντος λόγω χλωροφθορανθράκων (αερίων φρέον για κλιματιστικά και ψυγεία).
Για την απόφαση να καταργηθούν οι χλωροφθοράνθρακες πέρασε συγκριτικά λίγος καιρός. Αν και υπήρχαν και τότε αντιγνωμίες, επειδή το οικονομικό και κοινωνικό κόστος αντικατάστασης αυτών των αερίων των κλιματιστικών ήταν συγκριτικά μικρό ως προς την συνολική παγκόσμια οικονομία, χρειάστηκαν μόνο λίγα χρόνια για την σύνθεση εναλλακτικών που δεν θα ήταν επιβλαβή για τον πλανήτη.
Έτσι σήμερα μπορούμε να λέμε ότι η περιβόητη Τρύπα του Όζοντος, η οποία προ 40 ετών απειλούσε την ανθρωπότητα με εκατομμύρια καρκίνους του δέρματος, έκλεισε χωρίς μεγάλο οικονομικό κόστος.
Δεν μπορούμε να πούμε όμως ότι το ίδιο θα συμβεί και με τη μετάβαση για την αποφυγή της υπερθέρμανσης του κλίματος του πλανήτη.
Δυστυχώς για όλους μας, και επικίνδυνα άβολα για τη μετάβαση αυτή, η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου (περίπου 50 δισεκατομμύρια ισοδύναμους τόνους διοξείδιο του άνθρακα κάθε χρόνο) σχετίζεται με την αφθονία φθηνής ενέργειας που ήρθε με την αξιοποίηση των ορυκτών καυσίμων (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο), η οποία τροφοδότησε την πρώτη και τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση που άλλαξαν την ανθρωπότητα.
Σχεδόν όλα όσα θεωρούμε αυτονόητα συστατικά της ανθρώπινης κοινωνίας, όπως: το μαζικά παραγόμενο φαγητό με τρακτέρ και εκτατικές καλλιέργειες, οι υπερπόντιες μεταφορές πρώτων υλών και προϊόντων με φορτηγά πλοία, ακόμα και η ίδια η εξόρυξη πρώτων υλών με τεράστιους εκσκαφείς, ακόμα και ο ηλεκτρισμός που χρησιμοποιούμε για να μαγειρέψουμε ή για να λειτουργεί το ψυγείο του σουπερμάρκετ ή και του σπιτιού μας, ακόμα και η τηλεόραση ή ο υπολογιστής που ανοίγουμε, το αυτοκίνητο ή το λεωφορείο ή το τρένο με το οποίο πάμε στη δουλειά το πρωί, όλα βασίζονται στην εύκολη και φθηνή χημική ενέργεια που απελευθερώνεται με την καύση ορυκτού άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου!
Είναι αυταπόδεικτο ότι οι εποχές ανάπτυξης και ευημερίας στην παγκόσμια οικονομία (κυρίως στην ανεπτυγμένη Δύση) είναι άμεσα συνδεδεμένες με χαμηλές τιμές ορυκτών καυσίμων, οι οποίες με τη σειρά τους χαμηλώνουν το κόστος εξόρυξης, μεταποίησης και μεταφοράς των αγαθών, αλλά επηρεάζουν άμεσα και τον διαθέσιμο πλούτο για τα νοικοκυριά. Όποιος παρακολούθησε τη μετεωρική αύξηση των τιμών του ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας μπορεί να το βεβαιώσει.
Όμως ολόκληροι τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, και κατά συνέπεια μεγάλα κομμάτια των ανθρώπινων κοινωνιών, εξαρτούν την ευημερία ή ακόμα και την ύπαρξή τους από τα φθηνά ορυκτά καύσιμα.
Τα σημερινά ανθρώπινα στόματα που μπορεί να θρέψει ο πλανήτης βασίζονται σε καλλιέργειες όπου τεράστιες εκτάσεις οργώνονται με τεράστια τρακτέρ ντίζελ, εμπλουτίζονται με χιλιάδες τόνους λιπασμάτων που καταναλώνουν αμύθητες ποσότητες θερμότητας για τη σύνθεσή τους, θερίζονται με γιγάντιες θεριζοαλωνιστικές μηχανές ντίζελ, γίνονται αλεύρι σε ηλεκτρικούς αλευρόμυλους πολλών κιλοβάτ και ψήνονται σε ηλεκτρικούς φούρνους ακόμα περισσότερων κιλοβάτ.
Για να υπάρξουν αυτά τα μηχανήματα, χιλιάδες εργοστάσια παγκοσμίως παίρνουν μέταλλα, πλαστικό, γυαλί, χημικά και μικροεπεξεργαστές. Αυτά μετατρέπονται σε μηχανές, χρησιμοποιώντας -εκτός από εξειδικευμένους εργαζόμενους και ρομπότ- τεράστιες ποσότητες ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας.
Όλα τα παραπάνω είναι εφικτά, γιατί τα ορυκτά που περιέχουν μέταλλα εξορύσσονται με γιγάντιους εκσκαφείς ντίζελ ανά τον κόσμο, εμπλουτίζονται και ξεχωρίζονται, και μετά λιώνουν και καθαρίζονται από ακαθαρσίες σε απίστευτα υψηλές θερμοκρασίες χιλιάδων βαθμών Κελσίου, ενίοτε καίγοντας άνθρακα και ενίοτε χρησιμοποιώντας ηλεκτρισμό που παράγεται κυρίως από άνθρακα και φυσικό αέριο.
Ας δούμε πού απελευθερώνονται αυτοί οι 50 δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου (ή ισοδύναμων), ώστε να δούμε πόσο δύσκολη θα είναι η απομάκρυνση της ανθρώπινης κοινωνίας από την πορεία της αυτοκαταστροφής που συνεπάγεται η κλιματική κρίση που προκαλούμε, με την ταυτόχρονη ανθρωπογενή μαζική εξαφάνιση ζωικών ειδών του πλανήτη που ισοδυναμεί με οποιαδήποτε από τις προηγούμενες 5 εξωγενείς μαζικές εξαφανίσεις του πλανήτη.
Πηγή: https://ourworldindata.org/ghg-emissions-by-sector
Οι εκπομπές διοξειδίου είναι ως εξής (στοιχεία του 2016 που διατίθενται από το 2020):
– Η αγροτική παραγωγή απελευθερώνει περίπου το 18,4% της παγκόσμιας εκπομπής διοξειδίου.
– Άλλο 1,7% απελευθερώνει η ενέργεια που χρειάζονται η αγροτική παραγωγή και η αλιεία.
– Οι βιομηχανικοί τομείς της παγκόσμιας οικονομίας απελευθερώνουν περίπου το 24,2% του διοξειδίου που δημιουργεί η ανθρωπότητα.
– Περίπου άλλο 16,2% απελευθερώνουν οι μεταφορές (αυτοκίνητα, αεροπλάνα, τρένα και πλοία)
– Περίπου 17,5% απελευθερώνεται από την θέρμανση των κτιρίων, κυρίως σπιτιών και χώρων εργασίας.
– Η παραγωγή χημικών και τσιμέντου απελευθερώνει 5,2%.
– Τα ΧΥΤΑ και η διαχείριση υδατικών λυμάτων απελευθερώνουν 3,2%.
– Περίπου 5,8% απελευθερώνεται στην παραγωγή ενέργειας.
– Τέλος, κάπου 7,8% απελευθερώνεται από απροσδιόριστη καύση ορυκτών καυσίμων.
Είναι ξεκάθαρο ότι αν πήρε στην ανθρωπότητα σχεδόν 30 χρόνια για να διακόψει τη χρήση μερικών τεχνητών αερίων [χλωροφθορανθράκων] χωρίς πολύ κόπο, η απομάκρυνση από την απελευθέρωση περίπου 50 δισεκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα εγκαίρως, ως το 2050, είναι ένα τιτάνιο έργο που θα αγγίξει κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Φυσικά δεν μιλώ μόνο για τη χώρα μας, καθώς ακόμα και αν η χώρα μας απομακρυνθεί τελείως από την καύση ορυκτών καυσίμων, η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρισμού από ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσει να αυξάνεται. Την προ-προηγούμενη χρονιά, η Ινδία προσέθεσε ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα σε μια χρονιά όσο η συνολική παραγωγή της Ελλάδος. Η Κίνα δεν γνωρίζει κανείς πόσο προσέθεσε. Ούτε θα μάθει.
Αν τελικά υπάρχει τρόπος να αποτραπεί η αποσταθεροποίηση του κλίματος του πλανήτη από τις ανθρωπογενείς εκπομπές, αυτό θα συμβεί με τεράστιο κόστος, καθώς προϋποθέτει μια κοσμοϊστορική αλλαγή στον τρόπο που λειτουργούν ΟΛΑ.
Ακόμα και η μετάβαση σε ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων, που θα μπορούσε να αποτρέψει ως και το 1/6 των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, απαιτεί ενέργεια και εκπομπές που ισοδυναμούν με τα πρώτα 7 χρόνια που εκπέμπει ένα συμβατικό αυτοκίνητο. Αν δηλαδή στα 7 χρόνια χαλάσει η μπαταρία του ηλεκτρικού αυτοκινήτου το κέρδος ήταν μηδενικό σε σύγκριση με ένα πετρελαιοκίνητο αυτοκίνητο!
Η μετάβαση σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προϋποθέτει ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν θα προσθέτουν κάθε χρόνο σε νέα παραγωγή με ορυκτά καύσιμα όσο απέφυγαν να εκπέμψουν οι ανεπτυγμένες χώρες με τη μετάβασή τους.
Τελικά, η αποφυγή της ανθρωπογενούς κλιματικής καταστροφής του πλανήτη μοιάζει με γόρδιο δεσμό.
Αν οι χώρες που σήμερα αναπτύσσονται το επιτυγχάνουν αναιρώντας την μετάβαση σε βιώσιμη ενέργεια του υπόλοιπου πλανήτη, για να παράγουν τα προϊόντα που θα αγοράσει ο υπόλοιπος πλανήτης φορώντας “πράσινα” καπελάκια και οδηγώντας ηλεκτρικά αυτοκίνητα με μπαταρίες φτιαγμένες από λίθιο που εξόρυξαν με τα χέρια τους ανήλικοι εργάτες στην Αφρική και την Ασία, και καθαρίστηκε με ηλεκτρισμό από καύση λιγνίτη, δεν θα καταφέρουμε τίποτα!
Είτε μέσα από την ενσωμάτωση του κόστους μετάβασης στις τιμές των ορυκτών καυσίμων παγκοσμίως, ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ ΚΑΙ ΑΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ, είτε μέσα από το κόστος των καταστροφών που φέρνει η κλιματική κρίση, όλοι θα πληρώσουμε είτε την αποτροπή της κρίσης, είτε την έλευσή της.
Η χρήση των εναλλακτικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παγκόσμια οικονομία μοιάζει ανεπαρκής. Πώς θα φτιάξεις λιπάσματα με ανεμογεννήτριες; Πώς θα εξορύξεις σιδηρομεταλλεύματα και χαλκό; Πώς θα ηλεκτρολύσεις αλουμίνιο;
Από την άλλη, η πυρηνική ενέργεια έχει εγκαταλειφθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, τόσο που τις τελευταίες δεκαετίες ελάχιστα εργοστάσια έχουν μπει στην παραγωγή παγκοσμίως στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Ακόμη και η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση και την ηλεκτρική θέρμανση των οικημάτων, προϋποθέτει διπλασιασμό της σημερινής παραγωγής ηλεκτρισμού.
Πού θα βρεθούν τόσα φωτοβολταϊκά όταν 9.400 αιτήσεις για φωτοβολταϊκά είναι κολλημένες στη γραφειοκρατία παραπάνω από ένα εξάμηνο; Όταν αυτό είναι λιγότερο από το 0,25% των ελληνικών νοικοκυριών; Όταν το μεγαλύτερο εμπόδιο στα Φωτοβολταϊκά στη Στέγη είναι η γραφειοκρατία διότι δήθεν “δεν το επιτρέπει το δίκτυο”!
Αστειότητες: Το ίδιο το σημερινό δίκτυο με τα φωτοβολταϊκά στις στέγες θα ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΕΙ με την αυτοπαραγωγή και αυτοκατανάλωση των νοικοκυριών! Δεν θα επιβαρυνθεί!
Είναι σαν να μας λένε ότι θα πρέπει να βάλουμε ενισχυμένα λάστιχα και αναρτήσεις σε ένα φορτηγό, γιατί ΘΑ ΜΕΙΩΣΟΥΜΕ το φορτίο του!
Έχει υπολογίσει κανείς ότι τα 92.000 voucher για ηλιακούς θερμοσίφωνες που εγκρίθηκαν, αποτελούν λιγότερο από το 2,3% των ελληνικών νοικοκυριών;
Με τα μυαλά που κουβαλάμε ως κοινωνία, δυστυχώς πάμε ολοταχώς για σύγκρουση με τον τοίχο της κλιματικής καταστροφής!
– Οι μεγάλες ανεμογεννήτριες μάς χαλάνε τη θέα στις ερημικές περιοχές και πιθανόν πέφτουν πάνω τους 1-2 πουλιά τον χρόνο!
– Τα μεγάλα φωτοβολταϊκά δεσμεύουν την πολύτιμη αγροτική γη μας, ή δεν έχουμε ηλεκτρικό δίκτυο να φέρουμε την ενέργεια από αυτά στους καταναλωτές!
– Τα φωτοβολταϊκά στις στέγες κολλάνε από τη γραφειοκρατία με γελοίες δικαιολογίες επιπέδου δημοτικού, και δεν πληρώνουν τις όποιες ελάχιστες επιδοτήσεις στην ώρα τους για να εγκατασταθούν σε λιγότερες από 10.000 στέγες!
– Στους ηλιακούς θερμοσίφωνες τσιγουνευτήκαμε και δώσαμε μόνο €60.000.000 από τα €55.000.000.000 (55 δισ. ευρώ) που μαζεύει κάθε χρόνο το ελληνικό κράτος με φορολογία, ώστε να μη καλύψουμε ούτε το 2,5% των νοικοκυριών!
Αν υπάρχει μία πιθανότητα για έγκαιρη μετάβαση σε τεχνολογία net-zero, αυτή είναι με την πυρηνική ενέργεια. Χώρες όπως η Ελλάδα θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες τους με λίγους αντιδραστήρες στρατηγικά τοποθετημένους σε μη κατοικημένες περιοχές όπου π.χ. λόγω ορεινών όγκων να προστατεύονται από τη σεισμικότητα, ή τέλος πάντων με επαρκείς συντελεστές σεισμικής προστασίας που να μην δημιουργείται ανησυχία. Η σχετική τεχνολογία υπάρχει, αρκεί να αποφασίσει η πολιτική ηγεσία να το επικοινωνήσει στην κοινωνία ως απαραίτητο συστατικό της αποφυγής της κλιματικής καταστροφής.
Αλλά και πάλι, ακόμη κι αν γίνουν όλα τα παραπάνω σωστά στην Ελλάδα, αν δεν γίνουν στον υπόλοιπο πλανήτη πάλι θα πληρώσουμε ακριβά, είτε τη μετάβαση, είτε την κλιματική καταστροφή!
Ό,τι και αν γίνει, θα μας κοστίσει πολύ, όλων…
Είναι βέβαιο!
