Βιταμίνη D, ίσως η πιο πολυσυζητημένη βιταμίνη των τελευταίων ετών. Όχι αδίκως, αφού όπως προκύπτει τα οφέλη που επιφέρει στον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολλά και μεγάλης σημασίας ενώ η έλλειψη της βιταμίνης D μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα για τον οργανισμό μας.
Γράφει η Ελίνα Ασημακοπούλου, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc, Καλύβια Ατττικής
Βιταμίνη D ( fmh.gr )
Η βιταμίνη D παρότι ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών, στην ουσία δεν είναι βιταμίνη αλλά μία προ-ορμόνη. Ήδη από το 2007 σε δημοσίευσή του στο New England Journal of Medicine ο Dr Holick, τονίζει πως η εν λόγω βιταμίνη, θεωρείται από την πλειοψηφία, προ-ορμόνη αφού συντίθεται στον οργανισμό και μεταφέρεται, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, στους ιστούς.
Είναι γεγονός πως βάσει ορισμού, η βιταμίνη D δεν ανήκει στις βιταμίνες αλλά στις ορμόνες, αφού δεν παρέχεται αποκλειστικά εξωγενώς από τις τροφές, αλλά παράγεται ενδογενώς με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας και επίσης, μεταφέρεται σε άλλο σύστημα του σώματος, διαφορετικό από αυτό που παράχθηκε, προκειμένου να ενεργοποιηθεί, όπως και οι ορμόνες.
Ποιος ο ρόλος της
Η βιταμίνη D είναι γνωστή για το ρόλο της στο σχηματισμό γερών οστών και δοντιών αφού βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου από το έντερο. Τελευταία, έχει συνδεθεί και με άλλα οφέλη που αφορούν στην υγεία και υποστηρίζονται από πλήθος κλινικών μελετών, όπως η αντιμετώπιση φλεγμονών, η πρόληψη κατά των αυτοάνοσων νοσημάτων, των καρδιαγγειακών και άλλων χρόνιων παθήσεων αλλά και συγκεκριμένων μορφών καρκίνου όπως του μαστού, του παχέος εντέρου και του παγκρέατος.
Επιπλέον, μεγάλη προσοχή συγκέντρωσε πρόσφατα η επίδραση της στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αν και οι πρώτες ενδείξεις πως δρα ως σημαντικός παράγοντας ανοσίας προϋπήρχαν από αναφορές στη θεραπεία της φυματίωσης με μουρουνέλαιο, τα πιο πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα εστιάζουν στην ανοσορρυθμιστική της δράση στην πλειονότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πηγές βιταμίνης D και ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν
Το μεγαλύτερο ποσοστό της βιταμίνης D παράγεται φυσικά στον οργανισμό από τη δράση της ηλιακής ακτινοβολίας. Συγκεκριμένα, κατά την έκθεση στον ήλιο η UVB ακτινοβολία απορροφάται από την από την πρόδρομή της 7-δεϋδροχοληστερόλη που βρίσκεται στο δέρμα και μετατρέπεται, σε μεγάλο ποσοστό, σε βιταμίνη D3 (χολικαλσιφερόλη). Στην πορεία, η παραχθείσα βιταμίνη D3 μεταφέρεται από το δέρμα και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.
Η ποσότητα βιταμίνης D που παράγει το δέρμα εξαρτάται από παράγοντες όπως:
- Η εποχή: ανάλογα με το αν είναι χειμώνας ή καλοκαίρι η ηλιακή ακτινοβολία είναι λιγότερο ή περισσότερο έντονη και μεγαλύτερη
- Η χρονική στιγμή της ημέρας: συνήθως η ηλιακή ακτινοβολία είναι πιο ισχυρή μεταξύ 10:00 και 15:00 όπου και είναι ευκολότερη η σύνθεση βιταμίνης D
- Το χρώμα του δέρματος: όσο περισσότερη μελανίνη έχει το δέρμα, δηλ όσο περισσότερο σκουρόχρωμο είναι τόσο μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο χρειάζεται για να συνθέσει βιταμίνη D.
Οι διατροφικές πηγές της είναι περιορισμένες και είναι συγκεκριμένα, τα αυγά, το συκώτι, τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, η σαρδέλα και το σκουμπρί, καθώς και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, μαργαρίνες και δημητριακά.
Τι προκαλεί η έλλειψη της βιταμίνης D
H έλλειψή της προκαλεί ραχίτιδα στα παιδιά ή οστεομαλακία στους ενήλικες, μία κατάσταση υγείας που χαρακτηρίζεται από μαλακά και παραμορφωμένα οστά. Συμπτώματα όπως έντονος πόνος στα οστά και μυϊκή αδυναμία μπορεί να σημαίνουν έλλειψη βιταμίνης D, ωστόσο πολύ συχνά η έλλειψη ή ανεπάρκεια της δεν συνδυάζεται με εμφανή συμπτώματα.
Τελευταία, μεγάλος αριθμός ατόμων φέρεται να παρουσιάζει ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης κάποιας ασθένειας. Τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα σχετίζονται με πεσίματα και σπασίματα στους ηλικιωμένους, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, γνωστική εξασθένηση σε ηλικιωμένους ενήλικες, άσθμα σε παιδιά, διαβήτης τύπου 2, σκλήρυσνη κατά πλάκας και κάποιες μορφές καρκίνου.
Είναι γεγονός πως τα υψηλά ποσοστά ανεπάρκειας ή έλλειψης βιταμίνης D δεν περιορίζονται μόνο σε νότιες χώρες αλλά και σε πληθυσμούς που ζουν σε χώρες με έντονη ηλιοφάνεια όπως η Αυστραλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Η συχνή χρήση αντηλιακών υψηλού SPF, η διαρκής αποφυγή έκθεσης στον ήλιο για ποικίλους λόγους, το γεωγραφικό πλάτος της Ελλάδας που δεν επιτρέπει την επαρκή υπεριώδη ακτινοβολία αλλά και διατροφικοί παράγοντες είναι κάποιοι από τους βασικούς λόγους για τους οποίους εκτιμάται πως παρουσιάζονται τόσο χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στον ελληνικό πληθυσμό.
Συμπληρώματα διατροφής
Η βιταμίνη D αποτελείται από ένα σύνολο διαφορετικών μορφών, με κυριότερες τις βιταμίνες D2 και D3. Η βιταμίνη D3 ή αλλιώς χοληκαλσιφερόλη φέρεται να αυξάνει τα επίπεδα του οργανισμού αμεσότερα και υψηλότερα σε σχέση με την D2 και για το λόγο αυτό αποτελεί την επικρατέστερη μορφή βιταμίνης D στα συμπληρώματα διατροφής τα τελευταία χρόνια. Σήμερα, η σύσταση λήψης συμπληρωμάτων διατροφής βιταμίνης D3 ειδικά από γυναίκες στην εμμηνόπαυση, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού αλλά και από βρέφη κρίνεται απαραίτητη για τη διατήρηση καλής υγείας.
