Η δεκαετία του 1980 έμεινε στην πολιτική ιστορία του τόπου για τη συντριπτική και καθ’ ολοκληρίαν επικράτηση του Ανδρέα Παπανδρέου στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.
Στην οικονομική ιστορία όμως αυτής της δεκαετίας, νομίζω ότι πρωταρχικό ρόλο έπαιξαν οι λεγόμενες προβληματικές εταιρίες, μερικές από τις οποίες παραμένουν ακόμη εν ζωή, μαζί με άλλες καινούργιες, που έκτοτε δημιουργήθηκαν.
Μόνο που σήμερα έχουμε εκμοντερνίσει την ορολογία μας και δεν τις λέμε πια προβληματικές, αλλά οι τραπεζίτες τις συμπεριλαμβάνουν στον ακατάληπτο όρο ‘NPE’ (Non performing exposures) η ελληνιστί” Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα”. Και ό,τι καταλάβατε, καταλάβατε!
Για εμάς τους μη ειδικούς όμως, συμπεριλαμβάνονται στον γενικό όρο “κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια”, που μαζί με τα κόκκινα προσωπικά δάνεια, μονοπωλούν τις ειδήσεις και την καθημερινότητά μας.
Πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ, σχετικά με τις σύγχρονες προβληματικές επιχειρήσεις, έρχεται να μας θυμίσει τη μνημειώδη ρήση του Καρλ Μαρξ, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται είτε ως τραγωδία, είτε ως φάρσα. Σήμερα λοιπόν, διαπιστώνει ο ΟΟΣΑ, ότι το ένα τρίτο των συνολικώς επενδεδυμένων κεφαλαίων στη χώρα μας, είναι εγκλωβισμένο σε ημιθανείς επιχειρήσεις.
Αν αυτά τα κεφάλαια μπορούσαν να ανακτηθούν αποτελεσματικά, και να επενδυθούν σε υγιείς επιχειρήσεις, θα είχαν ευεργετικά αποτελέσματα, τόσο στην κερδοφορία τους όσο και στην αύξηση του ΑΕΠ.
Αντίθετα η με κάθε τρόπο διατήρηση στη ζωή των σημερινών προβληματικών επιχειρήσεων, στρεβλώνει τον υγιή ανταγωνισμό και στερεί κεφάλαια που θα μπορούσαν επενδυόμενα σε υγιείς εταιρίες, να αυξήσουν την απασχόληση και να ενισχύσουν την ανάπτυξη.
Τα ίδια λίγο πολύ συνέβαιναν, με ελαφρές παραλλαγές, και κατά την πασοκική δεκαετία του 1980, όταν οι προβληματικές εταιρίες που διετηρούντο στη ζωή από τον εξαμβλωματικό Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, δυσχέραιναν τη λειτουργία των υγιειών επιχειρήσεων με αποτέλεσμα να συμπαρασύρουν πολλές άλλες υγιείς επιχειρήσεις στην προβληματικότητα.
Το μεγαλύτερο όμως θύμα των τότε προβληματικών, υπήρξε το τραπεζικό σύστημα το οποίον κόντεψε να καταρρεύσει υπό το βάρος των δανείων που τους είχε τότε δώσει, και συνέχιζε να δίνει, ελπίζοντας ότι κάποιες εκ των προβληματικών θα επιβιώσουν και θα μπορέσουν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.
Σήμερα κατ’ αναλογίαν οι προβληματικές επιχειρήσεις, εκτός από τα επενδεδυμένα κεφάλαια που έχουν απορροφήσει και στην ουσία είναι νεκρωμένα, έχουν επίσης λάβει και γύρω στα 120 δισ. δάνεια από το τραπεζικό σύστημα, τα οποία σε μεγάλο βαθμό θεωρούνται χαμένα, εξ ου και κόκκινα.
Η δραματική μείωση των καταθέσεων από τη μια, και τα κόκκινα δάνεια από την άλλη, πιέζουν τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος. Αποτέλεσμα είναι οι τράπεζες να μη μπορούν να δανειοδοτήσουν νέες ή υφιστάμενες υγιείς επιχειρηματικές δραστηριότητες, και έτσι να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος ο οποίος ευθύνεται, μεταξύ άλλων, και για τη συντήρηση των capital controls. Μέχρι πότε άραγε;
Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται κάπως τεχνικά θέματα, δυστυχώς όμως παίζουν μεγάλο ρόλο στην καθημερινότητά μας, γιατί επηρεάζουν τη ρευστότητα της αγοράς που αποτελεί το οξυγόνο της οικονομίας. Και φυσικά επειδή η Ιστορία επαναλαμβάνεται, τη μεγαλύτερη πίεση την δέχεται, όπως και κατά τη δεκαετία το ’80, το τραπεζικό σύστημα.
Δεν θέλω να σχολιάσω το ηλίθιο και άκρως λαϊκίστικο επιχείρημα μερικών συριζαίων ότι “τι με νοιάζει εμένα, μήπως έχω και τα πολλά λεφτά στην τράπεζα;”
Οι τράπεζες σήμερα υπό την αυστηρή καθοδήγηση της ΕΚΤ, προσπαθούν και το θέμα των κόκκινων δανείων να διευθετήσουν κατά το δυνατόν, είτε κάνοντας μεγάλες προβλέψεις επί των κερδών τους, είτε προχωρώντας σε πλειστηριασμούς, ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις στη λειτουργία τους. Αλλά πρέπει και νέα δάνεια να δώσουν, ώστε να μπορέσουν να έχουν κέρδη, με τα οποία θα σβήσουν ένα μέρος των κόκκινων δανείων που θα αποδειχθούν ανείσπρακτα.
Που είναι τώρα άραγε αυτοί που διαλαλούσανε “κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη”;
Και πόσοι συνειδητοποιούν ότι η διαγραφή δανείων συνιστά μια αναγκαστική αποεπένδυση, την ώρα που η οικονομία μας χρειάζεται επειγόντως νέες επενδύσεις; Φυσικά όμως δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.
Είναι πολύ δυσάρεστο να διαπιστώνει κανείς ότι δυστυχώς ήρθε η ώρα να πληρώσουμε και την αφροσύνη των τραπεζών, που έδιναν αφειδώς δάνεια τις περασμένες καλές εποχές, αλλά κυρίως τους καταστροφικούς πειραματισμούς των κυβερνώντων με την οικονομία και το τραπεζικό σύστημα, κατά την βαρουφάκειο περίοδο.
Αν οι κυβερνώντες δεν έβαλαν μυαλό ακόμη και τώρα, μας περιμένει και νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Αλλά αυτό είναι σενάριο καταστροφής, και ας το ξεχάσουμε καθ’ ό,τι έρχονται και γιορτινές μέρες.
* Ο κ. Θεοδόσης Μπουντουράκης είναι Οικονομολόγος
