Του Στέλιου Φενέκου*
Διαβάζω τις αιτιάσεις που υπάρχουν από κάποιους αυτοαποκαλούμενους φιλελεύθερους, για την άρνηση του Σκλαβενίτη να λειτουργήσει τις Κυριακές.
Όμως πέραν του αριστερο-σοσιαλιστικού χώρου, ο Σκλαβενίτης βρήκε απρόσμενους υποστηρικτές και στους κόλπους του φιλελευθερισμού, με το εύλογο σε πρώτη ανάγνωση επιχείρημα ότι, «όπως έχει δικαίωμα κάποιος να είναι ανοικτή η επιχείρησή του τις Κυριακές, έτσι ακριβώς και κάποιος άλλος έχει το δικαίωμα να μην είναι. Το πρόβλημα για τον Σκλαβενίτη θα παρουσιαστεί εφόσον οι ανταγωνιστές του πάρουν μερίδιο αγοράς τις Κυριακές. Τα υπόλοιπα θα τα ρυθμίσει και μπορεί να τα μεταβάλλει η αγορά. Είναι μια επιχειρηματική απόφαση. Αν έχει δίκιο θα βγει κερδισμένος. Αν όχι, προβλημά του.»
Ας δούμε λίγο τις προεκτάσεις της λογικής αυτής σε μεγαλύτερο βάθος, εφόσον φυσικά συμφωνούμε και αποδεχόμαστε ότι η οικονομία μας λειτουργεί ως οικονομία της ελεύθερης αγοράς.
1. Η λειτουργία της ελεύθερης αγοράς είναι ελεγχόμενη όσον αφορά τους κανόνες λειτουργίας της. Δηλαδή θα πρέπει να λειτουργεί με τους ίδιους όρους για όλους τους ανταγωνιζόμενους. Εάν δεν λειτουργεί έτσι τότε δημιουργούνται στρεβλώσεις (προβλήματα προσφοράς και ζήτησης, ατελής ανταγωνισμός, κλπ.) οι οποίες οδηγούν σε μεγαλύτερες παθογένειες όχι μόνο για τους μικρο-μεσαίους (που θα θιγούν σίγουρα περισσότερο), αλλά και για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
2. Στην ίδια λογική της προσφοράς και ζήτησης βασίζεται και το χρηματιστήριο. Φανταστείτε να ξεκινούσε μία διαπραγμάτευση και να μην ήταν ρυθμισμένο το πλαίσιο ανταγωνισμού, και να έμπαινε ότι ώρα ήθελε η κάθε επιχείρηση στην διαπραγμάτευση, και με τους όρους που αυτή θα ήθελε.
3. Η ελεύθερη αγορά δεν είναι μόνο αγορά προϊόντων, αλλά συμπεριλαμβάνει και ελεύθερο ανταγωνισμό στην αγορά εργασίας. Εάν κάθε επιχείρηση λειτουργούσε όποτε ήθελε, θα δημιουργούντο στρεβλώσεις και στην ελεύθερη αγορά εργασίας, με απρόβλεπτα αποτελέσματα σε όλα τα επίπεδα (ωράριο, συνθήκες, μισθοδοσία, εργασιακή δικαιοσύνη κλπ.).
4. Σημαντικότατη επίπτωση θα υπήρχε και σε όλο το κύκλο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, λόγω ανάγκης υποστήριξης σε μεγάλη κλίμακα μίας τέτοιας άναρχης λειτουργίας (ενεργειακοί πόροι, συγκοινωνίες, αστυνόμευση, ελεγκτικοί μηχανισμοί κλπ), γεγονός που θα επηρέαζε μεν σε κάποιους τομείς θετικά την κοινωνική ζωή, αλλά σε κάποιους άλλους αρνητικά.
5. Η συγκεκριμένη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές έχει προβληθεί κάκιστα ως μία σύγκρουση επιχειρήσεων – εργαζομένων. Οι επιχειρηματίες κατηγορούν τους αντίθετους εργαζόμενους και μικρομεσαίους ότι έχουν συντεχνιακή λογική, αλλά το ίδιο κάνει και η άλλη πλευρά (κυρίως τα μεγάλα καταστήματα).
6. Θυμίζουμε ότι και το κεφάλαιο (με την έννοια της επιχειρηματικής επένδυσης εδώ) και η εργασία είναι συντελεστές παραγωγής. Και κανένα από τα δύο δεν έχει πρωτοκαθεδρία, όπως ισχυρίζονται εσφαλμένα κάποιοι οικονομικά φιλελεύθεροι και σοσιαλιστές. Το τρίγωνο είναι ισοσκελές. Η εργασία αξιοποιεί και αυξάνει την απόδοση των παραγωγικών πόρων, δημιουργεί το κεφάλαιο και η απόδοση του, όπως και των άλλων παραγωγικών συντελεστών, δημιουργεί με ανατροφοδοτούμενο κύκλο εργασιακές δυνατότητες.
Συνεπώς καταλήγοντας:
Είναι αναγκαίο να υπάρχει κοινό πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς, για να είναι πραγματικά ελεύθερη και όχι χειραγωγούμενη από μεμονωμένα συμφέροντα. Και εδώ βρίσκεται ο διαμεσολαβητικός ρόλος της πολιτικής και της κυβέρνησης, η οποία θα πρέπει να διαμεσολαβήσει στους παραγωγικούς συντελεστές, για να ρυθμίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους κανόνες λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας.
Εφόσον δεν επιλεγεί η πλήρης λειτουργία σε όλη την χώρα, και όντως είναι χρήσιμο να υπάρχει λειτουργία συγκεκριμένης μορφής καταστημάτων και τις Κυριακές (που είναι), τότε είναι δυνατή η λειτουργία σε μικρή κλίμακα, σε μικρές αγορές με τοπικό χαρακτήρα, αλλά με τους ίδιους όρους για όλους και μέσα στο πλαίσιο του δίκαιου ανταγωνισμού της ελεύθερης αγοράς προϊόντων αλλά και εργασίας.
Η ελεύθερη οικονομία, η ελεύθερη αγορά, βασίζονται στην προσφορά και στην ζήτηση, και απαιτούν δίκαιο περιβάλλον ανταγωνισμού.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ρυθμισμένους κανόνες λειτουργίας και όχι άναρχα. Και αυτό ακριβώς ενισχύει τη λογική του φιλελευθερισμού, ο οποίος δεν έχει σαν βάση την δαρβίνεια λογική, αλλά το δικαίωμα σε ίσες ευκαιρίες αλλά και σε αποτελέσματα.
