της Εύας Καϊλή
Με αφορμή την ολοκλήρωση του πρώτου μου εξαμήνου στην Ευρωβουλή, μπορώ να μοιραστώ μαζί σας μια ιστορία, που δείχνει ότι κανένας δεν διατίθεται να μας απορρίψει πριν μας ακούσει, κανένας δεν θέλει την απομόνωση της Ελλάδας, και κανένας δεν μας θέλει «εκτός».
Μου ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα πλαίσια της Οικονομικής Επιτροπής, να συντάξω την Ετήσια Έκθεση Φορολόγησης του ΕΚ. Πρόκειται για ένα κυρίως τεχνικό, και μεγάλης πολυπλοκότητας (οικονομικής και πολιτικής) θέμα που επηρεάζει τους πάντες: από τον μισθωτό μέχρι μια πολυεθνική εταιρία. Επίσης, η υιοθέτηση του κειμένου της Φορολογικής Πολιτικής από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί πεδίο σύγκρουσης μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών, Χριστιανοδημοκρατών, Συντηρητικών και Φιλελευθέρων, καθώς το κείμενο -ουσιαστικά- δίνει κατευθύνσεις στον Επίτροπο Οικονομικών (στη περίπτωσή μας τον Πιερ Μοσκοβισί) για αλλαγές στις φορολογικές πολιτικές και προτεραιότητες.
Τη συζήτηση για την Ετήσια Έκθεση Φορολόγησής της δυναμίτισε εκτός από την παρατεταμένη οικονομική κρίση, και η αποκάλυψη των LuxLeaks που εξέθεσε, όπως θυμάστε, τον ίδιο τον πρόεδρο της Επιτροπής Ζ. Κ. Γιούνκερ. Ασκήθηκε έτσι, και από την πλευρά μας, έντονη πίεση για την υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδίου με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και δεσμεύσεις για δράσεις.
Συνέταξα λοιπόν, ένα κείμενο με τρεις επιμέρους θεματικές: (1) το ζήτημα της φορολογικής διαφάνειας και του φορολογικού ανταγωνισμού, (2) τη χρήση της φορολογικής πολιτικής ως μέσο που επιτρέπει και δεν αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη, και (3) την επίτευξη φορολογικής εναρμόνισης στην ΕΕ στη βάση της φορολογικής δικαιοσύνης.
Επιτρέψτε μου να επικεντρωθώ στο τρίτο σημείο. Σε αυτή την Έκθεση, κυριαρχεί το τεχνικό και το συγκεκριμένο, αυτό όμως, δεν αποκλείει τη δυνατότητα ένταξης και συγκεκριμένων πολιτικών προτάσεων. Όταν με ψυχραιμία ζυγίσεις τις δυνατότητές σου και θέσεις τις προτεραιότητές σου, ώστε να έχεις θετική επίδραση στο τελικό αποτέλεσμα. Δεδομένης της αδυναμίας του Ελληνικού Κοινοβουλίου, λόγω και των συνθηκών οικονομικής ασφυξίας, να βάλει κόκκινες γραμμές, αποφάσισα να επικεντρώσω την προσπάθειά μου σε ένα ζήτημα που «καίει» πραγματικά πολλά νοικοκυριά: την προστασία της πρώτης κατοικίας από την αυθαίρετη ή άδικη υπερφορολόγηση.
Όταν το κράτος φορολογεί υπερβολικά και αυθαίρετα το σπίτι που έχει αγοράσει ένας πολίτης για να ζήσει με την οικογένειά του, γιατί αυτό είναι το βολικό και άμεσο μέτρο αύξησης των εσόδων, όχι μόνο στερείται ηθικής βάσης, αλλά παραβιάζει το θεμελιώδες δικαίωμα του ανθρώπου στην ιδιοκτησία. Το δε φορολογικό δίκαιο κάνει λόγο για αποφυγή πολλαπλής φορολόγησης του ιδίου αντικειμένου, αλλά στην πράξη καταργείται ακόμα και η κοινή λογική.
Το ζήτημα που έθεσα, παραξένεψε τους Ευρωβουλευτές της Οικονομικής Επιτροπής και τα κομματικά επιτελεία, καθώς για εκείνους δεν αποτελούσε μείζον θέμα στις χώρες τους. Τους φαινόταν άλλωστε, αδιανόητο το κράτος να «ενοχοποιεί φορολογικά» την ακίνητη περιουσία των πολιτών, και ειδικά το σπίτι που κάποιος κατοικεί. Ασφαλώς περιουσίες κατάσχονται σε όλη την Ευρώπη λόγω μη αποπληρωμής δανείων κ.λπ., ιδίως στην Ισπανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, χωρίς όμως να είναι το ίδιο το κράτος που οδηγεί τεχνικά στην εξαθλίωση τον πολίτη μετατρέποντας το σπίτι του σε «φυλακή», ναρκοθετώντας το δικαίωμα στην αξιοπρεπή διαβίωση. Ήταν απαραίτητο λοιπόν να διαπραγματευτούμε.
Διαπραγμάτευση μέσα στην Ομάδα: Αρχικά έπρεπε να εξηγήσουμε τι συμβαίνει στην Ελλάδα και τα χαρακτηριστικά που παίρνει η επιβάρυνση της πρώτης κατοικίας για το νοικοκυριό. Δώσαμε μια πρώτη μάχη μέσα στους Σοσιαλδημοκράτες. Για να κάνουμε το πρώτο βήμα, έπρεπε να έχουμε την υποστήριξη του κόμματός μας. Δεν ήταν εύκολο να πειστούν, γιατί δεν ήταν απλό να εξηγήσεις «τι πράγμα είναι αυτός ο παράλογος ΕΝΦΙΑ», ωστόσο στη βάση του δικαιώματος των πολιτών στην κατοικία, και με μεγάλη επιμονή, εξασφαλίσαμε την υποστήριξή τους στο αυτονόητο.
Διαπραγμάτευση στην Οικονομική Επιτροπή: Έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη των Σοσιαλδημοκρατών, μπήκαμε στην αρένα της σκληρής πολιτικής πραγματικότητας όπου πολιτική είναι τελικά, το εφικτό, αφού μόνο αν διαμορφώνεις πολιτικές συμμαχίες έχεις αποτέλεσμα. Στην Επιτροπή Οικονομικών την πλειοψηφία έχουν οι Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι σε πολλά ζητήματα ευθυγραμμίζονται με τους Συντηρητικούς Μεταρρυθμιστές (ECR) που είναι το τρίτο κόμμα, και τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες (ALDE). Πρωτίστως έπρεπε να κρατήσουμε τη συναίνεση στα μεγάλα θέματα, που ήταν: (α) η Φορολογική Διαφάνεια, που και μόνο η αναφορά σε αυτήν «έδειχνε» τον Χριστιανοδημοκράτη Γιούνκερ, (β) ο φορολογικός συντονισμός έναντι της φορολογικής εναρμόνισης, και (γ) η αντίδραση των Φιλελευθέρων και των Συντηρητικών κυρίως, στο να κάνουν οποιαδήποτε εκχώρηση αρμοδιότητας σε θέματα φορολογικής πολιτικής από τα κράτη-μέλη στην Ένωση.
Σε πρώτη φάση λοιπόν, ειδικά στο θέμα της υπερφορολόγησης της πρώτης κατοικίας, είχαμε μαζί μας μόνο τους Σοσιαλδημοκράτες. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να εξηγήσεις και στις άλλες παρατάξεις τι θα πει ΕΝΦΙΑ, και ποια η λογική τού να επιβάλεις έναν έκτακτο φόρο στην ακίνητη περιουσία, που μάλιστα μετά τον μετατρέπεις σε μόνιμο, και στη συνέχεια να τους πείσεις για την ανάγκη παρέμβασης του Ευρωκοινοβουλίου για αυτό το θέμα.
Διαπραγμάτευση με τους σκιώδεις εισηγητές: Είχα μια εικόνα για τις πιέσεις που θα δεχόμασταν, αλλά η ομάδα μας ήταν έτοιμη να κρατήσει τις κόκκινες γραμμές απαραβίαστες. Μαζί με τους συνεργάτες μου και εξαιρετικούς επιστήμονες, κινηθήκαμε και σε τεχνικό αλλά και πολιτικό επίπεδο, και προσπαθήσαμε να πείσουμε για την κρισιμότητα της διαμόρφωσης ενός ισχυρού πολιτικού κειμένου που δεν θα έμενε στους τύπους αλλά θα έμπαινε στην ουσία. Συναντηθήκαμε με τους σκιώδεις εισηγητές για να καταλήξουμε σε συμβιβασμούς που δεν θα αναιρούσαν τον πολιτικά προοδευτικό χαρακτήρα που είχα επιλέξει να έχει το κείμενό μας, δεν θα «κουκουλωνόταν» το ζήτημα των LuxLeaks (υπήρξαν και τέτοιες προσπάθειες…), και δεν θα αναιρούσαν στην πράξη τον κοινωνικό χαρακτήρα της φορολογίας, όπως το ζήτημα της υπερφορολόγησης της πρώτης κατοικίας αλλά και το ζήτημα της μετακύλισης των φόρων από την εργασία και την κατανάλωση στα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων.
Ήταν μια εξαντλητική, άρθρο προς άρθρο και λέξη προς λέξη, διαπραγμάτευση στο Στρασβούργο, που διήρκησε περισσότερο από το συνηθισμένο και έγινε προσπάθεια να μην έχουμε εκπλήξεις της τελευταίας στιγμής. Το αποτέλεσμα; Δεν κουκουλώθηκε το ζήτημα των LuxLeaks. Θα ήταν απαράδεκτο να προσποιηθεί το ΕΚ ότι «δεν συνέβη τίποτα». Έγινε δεκτό το προοδευτικό πρόσημο της Έκθεσης, αλλά πραγματικά, στο θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας οι αντιδράσεις ήταν έντονες. Οι Συντηρητικοί και το ALDE ήταν απολύτως απέναντί μας. Οι Πράσινοι, επιφυλακτικοί. Οι Χριστιανοδημοκράτες (που είναι και η πλειοψηφούσα δύναμη) σιωπηλοί και αποστασιοποιημένοι. Ακόμα και οι Αριστεροί της GUE προτίμησαν να είναι απόντες στη διαπραγμάτευση (καθώς ο σκιώδης εισηγητής κ. Παπαδημούλης, επέλεξε να στείλει έναν συνεργάτη του κόμματος στη θέση του, ο οποίος αποχώρησε μετά από λίγο). Δεν είχαμε πολιτική υποστήριξη από πουθενά, αλλά η μάχη δεν χάνεται αν δεν δοθεί. Εξέθεσα την επιχειρηματολογία μας και την απορία μου πιο συγκεκριμένα προς την εκπρόσωπο του ALDE, που δεν υποστήριξε το θέμα και μου είπε ότι το κατανοεί μεν, αλλά δεν μπορεί να υποχωρήσει από τη «γραμμή» της. Σε μια τελική εισήγηση των Χριστιανοδημοκρατών όμως, άρχισε να διαφαίνεται περιθώριο συμφωνίας, παρότι αν και κατανοούσαν το ζήτημα, δεν θέλησαν να τοποθετηθούν οριστικά. Εκεί έληξε η συζήτηση.
Η Ψήφιση του κειμένου στην Οικονομική Επιτροπή: Πλέον είχαμε μια πιο καθαρή εικόνα. Ξέραμε ποιοι συμβιβασμοί και αλλαγές πέρναγαν και είχαμε καλές ελπίδες για το θέμα της υπερφορολόγησης της πρώτης κατοικίας, χωρίς όμως τελική απάντηση από τους Χριστιανοδημοκράτες. Κάναμε «lobbying» και πάλι, εξηγήσαμε πόσο σημαντικό είναι, ποιες οι συνέπειες της ρύθμισης για την οικονομία γενικότερα, και πόσο επηρεάζει τις άλλες χώρες αν το μέτρο της υπερφορολόγησης στην πρώτη κατοικία θεωρηθεί «πετυχημένο μέτρο» και υιοθετηθεί σαν πρακτική και από άλλους. Λίγο πριν την ψηφοφορία στην επιτροπή, βρεθήκαμε και πάλι με τους Χριστιανοδημοκράτες ώστε να με ενημερώσουν για τις θέσεις που θα ψηφίσουν. Είχαν περάσει το 90% των πιο προωθημένων τροπολογιών μας και άφηναν ευτυχώς, άθικτο και το ζήτημα της πρώτης κατοικίας, με πλήρη υποστήριξη από μέρους τους. Είχαν κατανοήσει τη σημασία του θέματος και είχαν αποφασίσει. Πέρασε το κείμενο από την Επιτροπή Οικονομικών με υποστήριξη ευρείας πλειοψηφίας. Ήταν το πρώτο κείμενο μετά από χρόνια, που πέρασε από τους Χριστιανοδημοκράτες με τέτοιο πλήθος προοδευτικών τροπολογιών.
Στην Ολομέλεια: Πλέον έπρεπε να «μετρήσουμε» την ανταπόκριση στην Ολομέλεια. Την 25η Μαρτίου, ψήφισαν 600 περίπου Ευρωβουλευτές, από τους οποίους οι 444 είπαν ένα μεγάλο «ναι» στην Ετήσια Έκθεση Φορολόγησης, στον προοδευτικό της χαρακτήρα, στο αίτημα της διαφάνειας, και κυρίως στην απαίτηση για φορολογική δικαιοσύνη, ενώ για πρώτη φορά το Ευρωκοινοβούλιο μέσω της Ετήσιας Έκθεσης Φορολογίας, έθετε επιτυχώς και σαφώς, το ζήτημα προστασίας από την υπερφορολόγηση για την πρώτη κατοικία.
Ο Επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί, υπογράμμισε το πόσο σημαντικό είναι το κείμενο στις κατευθυντήριες πολιτικές γραμμές του και πως το ασπάζεται και εκείνος, δεσμευόμενος μάλιστα στο Ευρωκοινοβούλιο για συνεχή συνεργασία σε αυτές τις βάσεις, αποφασισμένος να φέρει άμεσα αποτελέσματα και να πιέσει το Συμβούλιο για συναίνεση.
Ελπίζουμε σύντομα η υπερφορολόγηση της πρώτης κατοικίας να πάψει να αποτελεί επιλογή για τα κράτη που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κυνηγήσουν τη φοροδιαφυγή εκεί που πραγματικά υπάρχει και συνεχίζουμε την προσπάθειά μας να προστατευθεί και από τους πλειστηριασμούς των τραπεζών, ώστε όταν μιλάμε για αλληλεγγύη στην Ευρώπη να μιλάμε τουλάχιστον με όρους αξιοπρέπειας και εκτός από προοδευτικό, να είναι και κοινωνικό το πρόσημο της πολιτικής μιας πιο ώριμης Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Εύα Καϊλή είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ
