Ζούμε σε συγκυρία σεναρίων, σε σχέση με τα πολιτικά. Πολλά τα φανταστικά σενάρια. Και πότε συμβαίνει αυτό; Μα, όταν η πραγματικότητα είτε δεν εμπεριέχει κάτι σημαντικό, είτε αυτό που εμπεριέχει δεν ικανοποιεί κανέναν. Μπορεί μάλιστα να είναι τόσο απεχθές, που μόνο με φανταστικά σενάρια μπορεί κανείς να “παρηγορηθεί”. Έτσι συμβαίνει και τώρα. Αντί να μας απασχολούν αυτά που όντως συμβαίνουν, το έχουμε ρίξει στα σενάρια. Για να δούμε τα δύο δημοφιλέστερα.
Πρώτα απ’ όλα το διαχρονικά δημοφιλές σενάριο των εκλογών. Το πότε θα γίνουν εκλογές είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Τόσο θεσμικών, όσο και πραγματικών. Σύμφωνα με τους νόμους, εκτός εξαιρέσεων, εκλογές έχουμε κάθε τέσσερα χρόνια. Παρά τη ρητή πρόβλεψη, αυτό έχει συμβεί ελάχιστες φορές, πράγμα που δείχνει πόσο η ίδια η πραγματικότητα, οι υπολογισμοί και σχεδιασμοί πληθώρας παικτών, μπαίνουν στην εξίσωση. Τα σενάρια έχουν αρχίσει εδώ και καιρό και οι αναλύσεις πληθαίνουν. Ενδείξεις ανιχνεύονται σε διάφορες Κυβερνητικές συμπεριφορές, όπως είναι πάντα οι προεκλογικές παροχές, αλλά και η εναγώνια προσπάθεια κατασκευής “αφηγήματος”, αλλά και “επικοινωνιακής καταιγίδας” που έχει ξεκινήσει. Πάνω απ’ όλα όμως προκύπτουν από την ορθολογική ανάλυση της συγκυρίας.
Δεν θα μπούμε στα γνωστά και χιλιοειπωμένα, θα μείνουμε στην ουσία. Τώρα (εδώ κοντά δηλαδή), ίσως συμφέρει περισσότερο την Κυβέρνηση να κάνει εκλογές, απ’ ό,τι αργότερα. Μετά δηλαδή την αποκάλυψη του τι πραγματικά θα συμβεί ύστερα από τον Αύγουστο του ΄18 (άλλη μία πανηγυρική διάψευση του ό,τι έχουν προβλέψει) και βέβαια τις νέες περικοπές συντάξεων κλπ. Απ΄την άλλη έχουμε μια “ψυχολογική” ερμηνεία των εξελίξεων που στέκεται στην ψυχοσύνθεση των Κυβερνώντων και στην αδυναμία που επιδεικνύουν σχετικά με τις… καρέκλες τους. Αυτή η θέση λέει πως θα μείνουν σφιχταγκαλιασμένοι με την εξουσία μέχρι τελευταία στιγμή. Δεν φεύγουν μόνοι τους με τίποτα. Και μάλιστα η θέση αυτή, συμφωνεί ως τώρα με τις πράξεις που έχουμε δει.
Παρά τα επιμέρους διαλυτικά φαινόμενα της ετερόκλητης συμμαχίας-Φρανκενστάιν (εξωτερικά, αφού εκ των έσω και με βάση τη συμπεριφορά πολλών τελευταίων ετών οι μεν είναι συμπλήρωμα των άλλων), μια χαρά συμπαγής φαίνεται η πλειοψηφία των βουλευτών. Κάποιοι “γαβγίζουν” πολύ, μα στις κρίσιμες στιγμές, μπετόν αρμέ. Και από την άλλη, σε κάθε ευκαιρία, τα επίσημα χείλη όλων με μία φωνή αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας τις εκλογές. “Θα γίνουν στην ώρα τους”, αφού “αυτό είναι προς το συμφέρον του τόπου”. Ξεχνούν τι έλεγαν και κυρίως τι έκαναν λίγα χρόνια πριν σε αντίστοιχη φάση, προελαύνοντας προς τα “θερινά ανάκτορα”. Αλλά αυτό δεν προκαλεί εντύπωση. Τι λοιπόν θα επικρατήσει; Η παραδοσιακή ορθολογική ανάλυση ή η νεόκοπη “ψυχοπαθολογική”;
Απάντηση θα δώσουν οι προσεχείς μήνες. Πλην όμως να προσθέσουμε μια διάσταση. Οι εκλογές, όπως και τα μεγάλα πολιτικά γεγονότα, δεν προκύπτουν πάντα γραμμικά. Δεν γίνονται όλα προγραμματισμένα και ομαλά. Κάποιες στιγμές, η πραγματικότητα γίνεται τόσο ισχυρή που τα επιβάλει. Όπως ένα φράγμα που δεν αντέχει άλλο την πίεση του ποταμού, ιδίως αν δεν είναι στέρεο εκ κατασκευής. Εκλογές γίνονται και στην περίπτωση λοιπόν οριστικού ρήγματος στη σχέση εμπιστοσύνης λαού-Κυβέρνησης. Όταν η κρίσιμη μάζα δεν έχει πια απολύτως καμία προσδοκία, αλλά και εμπιστοσύνη σε όσα η Κυβέρνηση εφαρμόζει. Το σημείο αυτό είναι κρίσιμο. Στην Ελλάδα, όπως και αλλού, λόγω εκλογικού συστήματος, οι Κυβερνήσεις είναι πάντα σχετικά μειοψηφικές. Στην αρχή όμως της διακυβέρνησης, αν και θεωρητικά οι σχετικώς περισσότεροι είναι απέναντι, πλην όμως παρέχουν τη νομιμοποίηση για τη διακυβέρνηση. Την αποδέχονται ως Κυβέρνηση.
Όσο περνάει ο καιρός και το πολιτικό κεφάλαιο εξαντλείται, η εμπιστοσύνη αυτή φθείρεται. Και όταν τα γεγονότα είναι τόσο κατακλυσμιαία, η εμπιστοσύνη εξαερώνεται σε βαθμό που η Κυβέρνηση να αποτελεί ξένο σώμα στην κοινωνία. Μια παραφωνία. Ένα ορθογραφικό λάθος που περιμένει να διορθωθεί. Είναι η στιγμή που εμπεδώνεται πως όσα πράττει έχουν στόχο την ωφέλεια μιας στενής ομάδας εξουσίας και των φίλων της. Η στιγμή της οριστικής, προς στιγμήν, απώλειας επαφής με την κοινωνία. Πώς φαίνεται αυτό; Πέρα από μετρήσεις, φαίνεται σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Από εκλογές σε σωματεία κλπ, έως γενικότερες πρωτοβουλίες που δεν βρίσκουν ανταπόκριση. Όλοι περιμένουν “να τελειώνουμε” και αυτό είναι όλο και πιο ορατό. Όλοι και λιγότεροι ασχολούνται δημόσια με τα κοινά, δυσθυμούν δημοσίως, διαμαρτύρονται στις υπηρεσίες, ενισχύουν ποικιλοτρόπως την αντιπολίτευση. Και ακόμη και ενθουσιώδεις πρώην οπαδοί, διαχωρίζουν τη θέση τους. Τέλος , είναι η στιγμή που κάθε σχεδιασμός, μεθοδικός ή μη, βρίσκει τοίχο ή γυρίζει μπούμερανγκ.
Εκτίμησή μας είναι πως η στιγμή αυτή έχει ήδη παρέλθει και ο χρόνος των εκλογών, αν η Κυβέρνηση δεν εντάξει τα ανωτέρω στο σχεδιασμό της, θα προκύψει ως φυσική αναγκαιότητα σε σύντομο χρόνο. Η χώρα, με όλες τις μεγάλες ζημιές εμφανείς και χαίνουσες (αλίμονο στον επόμενο), θα καταστεί μη κυβερνήσιμη και τα προβλήματά της βόμβα στα χέρια των εκβιαστικά παραμενόντων. Κι εδώ έχουμε το άλλο δημοφιλές σενάριο. Για να θολώσουν τα νερά ή για να παραμείνουν σε τροχιά εξουσίας, συντηρούν το σενάριο “πασοκοποίησης” του ΣΥΡΙΖΑ. Στην υπηρεσία του ανυπόληπτοι αλλά και ιδιαιτέρως ευυπόληπτοι αναλυτές, που ίσως αφήνονται να παρασυρθούν σε έναν “ρομαντικό θεωρητισμό”, παραβλέποντας την πραγματικότητα.
Κι εδώ όλα σχεδόν έχουν ειπωθεί. Ας δούμε όμως βασικά σημεία, γιατί σε αυτή τη φάση, δεν μπορούμε να μιλάμε για παρόμοια στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε βέβαια να τον συγκρίνουμε με το ΠΑΣΟΚ του 1980:
Α) Πρώτα και κύρια, δεν το λένε αυτό οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές. Αυτοί ακόμα μιλάνε για τη ριζοσπαστική αριστερά ή απλώς “ποιούν τη νήσσαν”. Μόνο οι αναλυτές το θέτουν και μάλιστα πιεστικά, σχεδόν ψυχαναγκαστικά. Μα, αν δεν θέλουν οι πρωταγωνιστές πώς θα γίνει, με το στανιό;
Β) Ποια “πασοκοποίηση”; Μα, μέχρι πριν λίγα χρόνια, το ΠΑΣΟΚ για εκείνους ήταν συνώνυμο του απολύτου κακού. Δέχονταν μάλιστα και… μεταγραφές, αρκεί να αποκήρυσσαν το παρελθόν τους. Τώρα τι έγινε; Έπαθαν την μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου και σε αυτό; Ένας ΣΥΡΙΖΑ τύπου ΠΑΣΟΚ 1980 είναι κάτι το καλό και ασφαλές; Κι όλη η ρητορική για τις “καταστροφικές ευθύνες”;
Γ) Η κύρια διαφορά είναι ιστορική και κοινωνική. Η πορεία του ΠΑΣΟΚ καταγράφηκε στην ίδια την κοινωνία την οποία κυριαρχικά εξέφρασε. Γι’ αυτό και διείσδυσε τόσο βαθιά και μαζικά σε οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση κλπ. Με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη σε όλη τη χώρα. Έχει τέτοια διείσδυση ο ΣΥΡΙΖΑ; Όχι φυσικά και έχει ασκηθεί εσωτερική κριτική γι΄αυτό. Απών στην αυτοδιοίκηση (βλ. Κλεισθένη), ηττημένος ριζικά σε ενώσεις και συλλόγους.
Δ) Η στροφή του ΠΑΣΟΚ έγινε σταδιακά, σε χρόνια εξουσίας και με ομαλό τρόπο. Διά του έργου του. Χρόνια αργότερα, έγιναν οι θεωρητικές αναλύσεις που τεκμηρίωσαν-αποκωδικοποίησαν την αλλαγή αυτή. Εδώ πάει να γίνει ανάποδα και βεβιασμένα. Πρώτα η θεωρία και μετά η πράξη, που δεν τη βλέπουμε.
Ε) Πώς να συγκριθούν οι 2 εποχές, με διαφορά 40 ετών. Τη σχέση έχει η μία Ελλάδα με την άλλη; Η Ελλάδα της ΟΝΕ και της χρεοκοπίας με την νεόκοπη Ελλάδα της ΕΟΚ, των κοινωνικών αιτημάτων και της σταδιακής ενσωμάτωσης στα δυτικά πρότυπα; Κι ας αφήσουμε στην άκρη άτοπες συγκρίσεις μεταξύ ηγετών κλπ.
Το αίτημα που διατυπώθηκε για “συγχώρεση” ουσιαστικά, έχει μια ρομαντική ποιότητα και είναι φιλοσοφικού χαρακτήρα. Δεν μπορεί όμως να έχει εφαρμογή. Κι εδώ, κανείς από τους πρωταγωνιστές δεν το ζητά. Αντίθετα, συνεχίζουν να πολιτεύονται όπως πάντα. Διχάζοντας και μηχανορραφώντας. Συμφωνούμε στην ανάγκη ενός φρέσκου ξεκινήματος. Από πού όμως θα το αρχίσουμε; Γιατί οι παρόντες να εξαιρεθούν από τις απαιτήσεις του “τραγικού” σχήματος, “ύβρις-τίσις”; Αλαζονεία και τιμωρία, με την έννοια της νομοτελειακής επέλευσης των συνεπειών. Πρώτα, η συγκεκριμένη ηγετική ομάδα θα γευθεί τη συγκυριακή ετυμηγορία για όσα επέφερε με την πολιτική της. Ύστερα, καιρό θα έχουμε να τα ξαναδούμε. Με όρους παρόντος. Και οι πρωταγωνιστές, να χαράξουν μια νέα αρχή με τη χώρα. Με τους πολίτες συμμέτοχους κι ελπίζουμε, σοφότερους.
Του Νίκου Κασκαβέλη
* Νίκος Κασκαβέλης, δικηγόρος (ΜΔΕ, MSc)
