Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Γιατί η Ελλάδα δεν είχε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα

Του Νίκου Λακόπουλου

Το 1863, όταν δημιουργήθηκε το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας η Ελλάδα είναι βυθισμένη σε έναν εμφύλιο μετά την έξωση του Όθωνα. Οι επαναστατικές δυνάμεις θα ζητήσουν οι ίδιες νέο βασιλέα. Η Πρώτη Διεθνής το 1864 στο Λονδίνο διαχώρισε τους κομμουνιστές από τους αναρχικούς και η Δεύτερη το 1875 χάραξε το δρόμο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.

Εκατόν πενήντα χρόνια μετά στην Ελλάδα η εκπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Φώφη Γεννηματά, δηλώνει σοσιαλδημοκράτης, αλλά ο Αλέξης Τσίπρας, που εκπροσωπεί τους ψηφοφόρους του παλιού ΠΑΣΟΚ- κατά κύριο λόγο- δηλώνει πως δεν θα γίνει ποτέ σοσιαλδημοκράτης. Το είχε κάνει τριάντα χρόνια πριν ο ιδρυτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Ανδρέας Παπανδρέου: “Με την σοσιαλδημοκρατία έχουμε κάτι κοινό: τα πέντε πρώτα γράμματα».

Το σχίσμα σοσιαλιστικών -κομμουνιστών

Εκατό χρόνια μετά την πτώση της Βαστίλλης στο Παρίσι η Δεύτερη Διεθνής -διατύπωσε μια άποψη «εξελικτικού σοσιαλισμού» τον ειρηνικό δρόμο, προς τον σοσιαλισμό. Ήταν εδώ ο Πλεχάνωφ, φίλος του Λένιν, ο δημιουργός της ιδέας Έντουαρντ Μπερστάιν, ο γαμπρός του Καρλ Μαρξ Πολ Λαφάργκ και η γερμανίδα κομμουνίστρια Κλάρα Τσέτκιν. Οι μπολσεβίκοι όμως το 1919 με την Τρίτη Διεθνή χάραξαν τη δική τους πορεία και διαχώρισαν την θέση τους «από τις γριούλες της Δεύτερης Διεθνούς», όπως έλεγε ο Λένιν. Ο Πλεχάνωφ, που είχε ξεκινήσει από την οργάνωση «Λαϊκή Θέληση» με τον αδελφό του Λένιν, που καρατομήθηκε για την δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου το 1881, οδηγήθηκε από τον Στάλιν στην εξορία -αν και ο Λένιν είχε επιτρέψει την έκδοση των βιβλίων του.

Το -τεχνικό- πρόβλημα όταν ο Καλλέργης έκανε τον πρώτο σοσιαλιστικό «κόμμα»- ήταν πως η Ελλάδα δεν είχε παρά ελάχιστους εργάτες- ώστε να υποστηριχθεί η «προλεταριακή επανάσταση». Το ίδιο πρόβλημα είχαν και ο Τρικούπης και ο Βενιζέλος εκπροσωπώντας ένα αστικό καθεστώς που οι ίδιοι δημιουργούσαν σε μια χώρα χωρίς αστούς. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ΣΕΚΕ) που έγινε αμέσως Κομμουνιστικό (ΚΚΕ) εντάχτηκε στην Τρίτη Διεθνή που ήταν σε βαθμό στραγγαλισμού εξαρτημένη από την Σοβιετική Ένωση.Στην Ελλάδα από την εποχή που -το 1849- η εφημερίδα «Νέος Κόσμος»χρησιμοποίησε την λέξη «σοσιαλισμός» μιλώντας για την ισότητα των δύο φύλων και την παγκόσμια ένωση των λαών. Η ελληνική αριστερά γεννιέται σε μια γλυκειά σύγχυση ανάμεσα σε ιδέες κομμουνιστικές, αναρχικές και χριστιανικές. Η βάση της γέννησής της είναι ο ουμανισμός και τα δίκαια των φτωχών από όταν ο Φραγκίσκος Πυλαρινός είχε γράψει μια μπροσούρα με τίτλο «Ο νόμος ως έκφραση της θελήσεως των εργατών της κοινωνίας».

Η ιδιοποίηση των νεκρών

Ο πρώτος εκπρόσωπος της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου που έγινε πρωθυπουργός, αλλά για λίγους μήνες ή για λίγες μέρες). Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες συνεργάζονται με ακροδεξιούς για την αποτρόπαια δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ- που κάποτε ήταν στο ίδιο κόμμα. Ο έλληνες σοβιετόφιλοι κομμουνιστές έρχονται σε ρήξη με τον Παπαναστασίου με αφορμή το αίμα του πρώτου νεκρού διαδηλωτή με «δημοκρατική «κυβέρνηση:

«‘Τι Παπαναστασίου, τι βασιλιάς. Εμείς θέλουμε σοβιετική δημοκρατία”.

Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο είναι μια συνεργασία –σοσιαλιστικών, δημοκρατικών κομμάτων υπό την ασφυκτική εποπτεία του ΚΚΕ. Η αποκήρυξη του Άρη Βελουχιώτη από το κόμμα και η εξόντωσή του διαμορφώνουν τη βάση για μια ρήξη ανάμεσα στο σταλινικό κόμμα και τους οπαδούς του «σοσιαλισμού με ελευθερία». Πίσω από τις γραμμές της Ιστορίας μπορεί να διακρίνει κανείς την βαθειά σύγκρουση ανάμεσα στην Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά – που πήρε 24% στις εκλογές του 1958- και το ορθόδοξο κόμμα, που μόλις πρόσφατα αποφάσισε να αποκαταστήσει και πάλι τον Ζαχαριάδη. Το ΕΑΜ ήταν “ρεφορμιστικό”.

Ο Μπελογιάννης, ο Λαμπράκης κι ο Βελουχιώτης είναι τρεις νεκροί που διεκδικούν όλοι, αλλά η ηγεσία του κόμματος τους προτιμούσε νεκρούς. Τα κόμματα “δημοκρατικού σοσιαλισμού” δεν τολμούν ποτέ να πουν πως είναι σοσιαλδημοκρατικά. Είναι ευρωκομμουνιστικά, ανανεωτικά, δημοκρατικά, αλλά η φριχτή λέξη σοσιαλδημοκρατία δεν θα ειπωθεί ποτέ.

Η ελληνική Αριστερά χάθηκε μέσα στο παρελθόν της, την Ιστορία και τους ήρωές της. Χάθηκε μέσα σε ρώσικες και γαλλικές μεταφράσεις. Κι έτσι ελάχιστοι προσέξανε πως τα “τριτοδιεθνιστικά κόμματα” μετά την Οκτωβριανή και την Κινέζικη- δεν έκαναν ποτέ και πουθενά καμιά επανάσταση. Τον Μάη του ΄36 στην Θεσσαλονίκη ήταν το ΚΚΕ που έδωσε τέλος σε έρπουσα επανάσταση γιατί δεν ήταν ώριμες οι συνθήκες. Το 1945 παρέδωσε τα όπλα. Το 1973, όταν η Σοβιετική Ένωση ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την χούντα, είδε στην εξέγερση του Πολυτεχνείου μια προβοκάτσια “τρακοσίων πενήντα προβοκατόρων”.

Τα νέα κόμματα μυρίζουν ναφθαλίνη

Η ευρωπαϊκή Αριστερά προχώρησε σε τομές, αναλύσεις, διαλόγους, αλλά όπως έδειξε ο Μάης του ’68 ξεπεράστηκε από την Ιστορία. Η σοσιαλδημοκρατία εξέφρασε έναν ιστορικό συμβιβασμό ανάμεσα σε συνδικάτα και εργοδοσία αρνούμενη τον αιματηρό δρόμο μιας επανάστασης- που όπου έγινε οδήγησε σε αιματηρά, τυρρανικά καθεστώτα, “λαϊκές δημοκρατίες” – δικτατορίες. Το δικό της μοντέλο ήταν το «κράτος δικαίου», αλλά σήμερα που αποφάσισε η Φώφη να πει ¨ναι, είμαστε σοσιαλδημοκράτες” είναι κόμματα ξεπερασμένα, συντηρητικά, με νεοφιλελεύθερη σκέψη. Το “μοντέλο της Σουηδίας” που ήταν το όραμα ακόμα και του Χαρίλαου Φλωράκη, όταν πια είχε γεράσει- ζει κι αυτό την δική του κρίση.

Το ΠΑΣΟΚ από “τριτοκοσμικό” κίνημα, πέρασε γρήγορα από τον ελληνικής πατέντας χώρο του Κέντρου για να γίνει ένα εθνικό κρατικό κόμμα. Αποδιαρθρώθηκε όταν δεν μπορούσε άλλο πια να εξαγοράζει τους κάθε φορά ψηφοφόρους του. Ο ΣΥΡΙΖΑ από ένα κράμα κομμουνιστογενών τάσεων με ασήμαντη πολιτική παρουσία, λίγο φεμινισμό και λίγη οικολογία μετατράπηκε σε ένα κόμμα εξουσίας. Κι όπως το ΠΑΣΟΚ δεν πρέπει να αφήνει σαφή ίχνη της ιδεολογίας του. Ο Αλέξης κατά καιρούς έχει μιλήσει για τον Λένιν, τον Μπελογιάννη, τον Τσάβες αλλά και τον Ρούσβελτ, χωρίς να παραλείψει να μας πει πως η – Go Home Μαντάμ- Μέρκελ είχε επιδείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα των απολυμέσων καθαριστριών.

Οι νέοι πολιτικοί λόγοι μοιάζουν με εκθέσεις μαθητών-με πολλά μαργαριτάρια. Είμαστε μια χώρα με ανοιχτή θάλασσα, είχε πει στην Μόσχα ο Τσίπρας. Ο «κεντρώος» Μεϊμαράκης έστρεψε την προσοχή του στα ωραία ακρογυάλια της Κρήτης. Ας μην το βασανίζουμε το θέμα με ιδέες και δύσκολα συνθήματα. Πάμε! Πάμε όλοι μαζί! Μπροστά! Λίγη παράδοση, σεβασμός και ευλογία από την Εκκλησία- αυτό είναι το κοινό πλαίσιο των ομοιόμορφων κομμάτων. Πρέπει να ψάξεις πολύ να βρεις την λέξη σοσιαλισμός στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Την πιο φτηνιάρικη «ιδεολογία» έχει το «Ποτάμι» που ξεπατικώνει ασύστολα τα σποτάκια του αμερικάνου προέδρου. Ποιός είναι προοδευτικός, ποιος είναι συντηρητικός ή οπισθοδρομικός;

Μια εύκολη, απλή- μηχανιστική- ανάλυση μαρξιστικού τύπου θα μας έλεγε πως η Ελλάδα δεν είχε «κόμματα ιδεών και αρχών» γιατί δεν είχε τις απαιτούμενες κοινωνικές τάξεις. Ούτε «εθνική αστική τάξη», ούτε βιομηχανία, ούτε «προλεταριάτο». Μια χώρα με ταξική κινητικότητα, ιδεολογική σύγχυση και πολιτική ρευστότητα. Η σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε μια χώρα αναπτυγμένη τόσο ώστε να μπορεί να υποστηρίξει ένα κράτος πρόνοιας, ένα κοινωνικό κράτος που απαιτεί πλούτο, βιομηχανία, αστούς κι εργάτες.

Η ιδεολογία χυλό-σουπα

Η Ελλάδα δεν έχει σαφή ταυτότητα, ούτε εθνική, ούτε ταξική. Μια κοινωνία που μέσα σε λίγα χρόνια πέρασε από το χωριό σε μια πόλη «ευρωπαϊκού τύπου» -με τέτοια ταχύτητα που δεν μπόρεσε να αποφύγει ψυχολογικές διαταραχές και πολιτικές ανωμαλίες, που εκφράζονται στην σημερινή ιδεολογική χυλό-σουπα. Η νόθα συνείδηση εκφράζεται στις πολιτικές φαντασιώσεις, που αποτελούν τα πολιτικά προτάγματα των «κομμάτων», τις χειρονομίες- μιμήσεις των ηγετών, την προσωπολατρεία, τον νεποτισμό, τα ρουσφέτια και τον μουσακά.

Η ξενομανία εναλάσσεται με κρίσεις ξενοφοβίας και το κόμπλεξ κατωτερότητας με κρίσεις μεγαλείου ή συμπεριφορές μεγαλομανίας που θα διακρίνει κανείς σε πολλούς πολιτικούς «ηγέτες». Ο νεοπλουτισμός- όταν το να είσαι χυδαίος, αγράμματος κι αγενής έγινε μόδα- γέννησε τα «νέα κόμματα» που πολλές φορές κλέβουν αδίστακτα συνθήματα, ιδέες, ρούχα και «στυλ». Το βασικό στοιχείο του σύγχρονου «ηγέτη» είναι ένα μείγμα θράσους με αγραμματοσύνη. Τώρα πια δεν έχει σημασία τι λες, αλλά τι φοράς όταν το λες. Όλα έχουν σημασία, αλλά μόνο όσο γράφει η κάμερα.

Τίποτα από όσα λέμε δεν το εννοούμε στην Ελλάδα. Δεν είμαστε εμείς. Είμαστε μονίμως κάποιοι άλλοι! Τα πιο «αριστερά» κόμματα- που διεκδικούν το 45% των ψήφων- κινούνται στο χώρο ενός μικροαστικού επαναστατισμού- «Απόψε θα γίνει το νέο Κιλελέρ»- όπου μπροστά σε μια Μπε εμ Βε ο Για- μια -μέρα -«Τσε Γκεβάρα» φωνάζει δυνατά πως πάμε νέο Πολυτεχνείο. Αλλά τι συνέβη στο Πολυτεχνείο;

Η Ελλάδα δεν είχε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα γιατί δεν είχε ποτέ κόμματα αρχών. Δεν είχε πολιτική σκέψη, ούτε σοβαρή διανόηση πέρα με μερικούς τρόφιμους του Πανεπιστημίου ή του Κόμματος. Κι έτσι δεν έγινε ποτέ εδώ καμιά επανάσταση. Ώσπου ο Αλέξης πρόβαλε ξαφνικά με μια χιλιάρα μηχανή -και παπούτσια «δωματίου». Κανείς δεν πρόσεξε πως η μηχανή στηρίζονταν στο «σταντ». Oύτε πως όλα γύρω είναι imitation, απομιμήσεις, κιτς. Να γιατί στην Ελλάδα, οι σοσιαλδημοκράτες δεν θα γίνουν ποτέ σοσιαλδημοκράτες!

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ