Του Στέλιου Φενέκου*
Άκουσα με προσοχή την ομιλία του κ. Ράμφου αλλά και του κ. Μαρκουλάκη στο συνέδριο της Ν.Δ., και ας μου επιτραπούν τα παρακάτω σχόλια από πλευράς πολιτικής.
Ο κ. Μαρκουλάκης κατάφερε να φωτίσει τα κρισιμότερα ζητήματα πολιτικού προβληματισμού, να παρακινήσει το ακροατήριο σε σκέψεις και να ενθαρρύνει πραγματικά για μια νέα αντίληψη επί των πολιτικών πραγμάτων.
Ο κ. Ράμφος είχε καλές αλλά και κακές στιγμές. Ιδιαίτερα εκεί όπου έμπλεξε ζητήματα φαινομενολογίας, ηθικής και κοινωνιολογίας, με διανθίσματα ιστορικού υλισμού, λυπήθηκα την κοπέλα που προσπαθούσε να αποδώσει τις έννοιες στην ελληνική νοηματική γλώσσα, αλλά και τους κωφάλαλους που θα προσπαθούσαν να καταλάβουν.
Στις καλές του στιγμές, στόχευσε σωστά στο ζήτημα της αντοχής που πρέπει να έχει ένα κόμμα εξουσίας, και της εμπιστοσύνης που πρέπει να αποκατασταθεί μεταξύ πολιτών και κομμάτων, όπως και στα ζητήματα αυτοκριτικής των κομμάτων και αυτογνωσίας, ως την βάση για την αποκατάσταση αυτής της εμπιστοσύνης.
Όμως έχω μερικές ενστάσεις στα λεγόμενά του σε ένα συνέδριο κόμματος, που καλείται να διεκδικήσει την εξουσία και επικαλείται την ριζική αλλαγή στη πολιτική ζωή.
1. Είναι προφανείς οι ελείψεις του στα ζητήματα στρατηγικής, στην οποία συχνά έδινε λάθος περιεχόμενο, μπερδεύοντάς την συχνά με την πολιτική και συγχέοντας τους σκοπούς με τα μέσα.
2. Η παρότρυνσή του προς την Νέα Δημοκρατία για αυτοκριτική και για αναγνώριση των λαθών της αν και ηθικά σωστή, δεν μπορεί να γίνεται μονομερώς από ένα πολιτικό κόμμα εξουσίας, για τον απλό και μόνο λόγο ότι όλα τα αντίπαλα κόμματα θα εκμεταλλευθούν αυτήν την αυτοκριτική, θα κάνουν σημαία τα λάθη αυτά, και θα στηρίξουν όλη τους της αντιπαλότητα πάνω εκεί, διογκώνοντάς τα μάλιστα.
Πόσο μάλλον όταν στη κυβέρνηση σήμερα είναι ένα κόμμα που πάσχει από το σύνδρομο του Πυγμαλίωνα, θεωρεί δηλαδή ότι όλα όσα κάνει είναι τέλεια και δεν επιδέχονται αμφισβήτησης, παραποιεί και ερμηνεύει αυτάρεσκα τα στοιχεία κατά πως θέλει, και ψεύδεται συνεχώς προς τους πολίτες.
3. Η περίοδος της αυτοκριτικής έχει τελειώσει προ πολλού, είναι γνωστά σε όλους μας τα λάθη όλου του πολιτικού κόσμου, και πρέπει επιτέλους ως χώρα να δούμε μπροστά, να γίνουμε εξωστρεφείς, να σταματήσει η σαρκοβόρα εσωστρέφεια και ο καταστροφικός μηρυκασμός. Πρέπει να δούμε το μέλλον με αποφασιστικότητα και με βάση τα διδάγματα που πήραμε να διαμορφώσουμε νέες πολιτικές και στρατηγικές για να το προλάβουμε. Πρέπει να λέμε τι θα κάνουμε από δω κι εμπρός, και να ξεφύγουμε από το τι θα έπρεπε να είχαμε κάνει.
4. Όταν άρχισε να μιλάει για το κράτος, τις δομές και τις λειτουργίες του, τα έκανε γενικώς θάλασσα. Δυστυχώς η προσπάθεια του φιλοσοφικής προσέγγισης στις σχέσεις κράτους, κοινωνίας και πολίτη ήταν ανεπαρκής, και επέφερε περισσότερη σύγχυση, παρά αποσαφήνισε τα πράγματα.
5. Οι συσχετισμοί του αρχαίου με το μεσαιωνικό και το σύγχρονο κράτος ήταν ατυχείς και οι ερμηνείες που έδωσε ήταν αυθαίρετες, με λογικά άλματα, χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, και σκοπό είχαν να δικαιολογήσουν τις κοινότυπες αντιλήψεις του για το τι είναι κράτος, τον σκοπό του, τις δομές και τις λειτουργίες του. Διαχώρισε το σύγχρονο κράτος από την κοινωνία με την επιχειρηματολογία του.
Η αντίληψη του αυτή πάσχει σε κάποια σημεία, και θα προσπαθήσουμε να τα φωτισουμε, σε σχέση με την σύγχρονη αντίληψη που πρέπει να κυριαρχεί στις σχέσεις κράτους και κοινωνίας:
ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Κράτος στα αρχαία Ελληνικά σήμαινε “δύναμη”. Το κράτος είναι μία οργανωμένη πολιτική οντότητα που ενασκεί μία εκχωρημένη από την πλειοψηφία της κοινωνίας νόμιμη εξουσία, σε μια καθορισμένη γεωγραφική περιοχή. Συνεπώς δεν είναι ανεξάρτητο από την κοινωνία, αλλά οι εξουσίες του πηγάζουν από τον λαό και θεμελιώνονται στο όνομά του, όπως λέει το Σύνταγμα.
Η εξισορρόπηση των εξουσιών επιτυγχάνεται με την διάκριση των τριών συνταγματικά προβλεπόμενων εξουσιών, και την ισορροπία μεταξύ τους.
Η δημόσια διοίκηση, το σύνολο δηλαδή των οργανισμών που ενεργούν στο όνομα του κράτους, δεν είναι αυτή καθαυτή κράτος, αλλά εκτελεστικό όργανο και κυρίως διαμεσολαβητικό εργαλείο μεταξύ των εκχωρημένων εξουσιών και της κοινωνίας.
Ο κ. Ράμφος δεν κατάφερε να κάνει τη διάκριση αυτή, αναπαράγοντας λαϊκά στερεότυπα.
Η βασική κριτική που υφίσταται το σύγχρονο κράτος, δεν οφείλεται στην ίδια την ύπαρξη του, αλλά στην υπέρβαση των εξουσιών, στην έκταση των δομών και της δράσης της δημόσιας διοίκησης, στα όρια και στους τρόπους λειτουργίας και συμπεριφοράς της.
Η σύγχρονη διοικητική λογική αναδεικνύει ένα νέο τύπος διοίκησης, που δίνει σημασία στην αύξηση του διαμεσολαβητικού, συντονιστικού , υποστηρικτικού και επικοινωνιακού ρόλου της δημόσιας διοίκησης, και πολύ λιγότερο στην αυταρχική χειραγώγηση και επιβολή.
Η νέα αντίληψη που πρέπει να κυριαρχεί, εκφράζεται με το σύνθημα «from bureaucracy to flexocracy». Η δημόσια διοίκηση σήμερα πρέπει να μπορεί να πείθει, να βελτιώνει τα δίκτυα επικοινωνίας για να επικοινωνεί με αμεσότητα με τους πολίτες, με ικανότητες και αξίες ώστε να την εμπιστεύονται.
Καταλήγοντας,
το ελληνικό πρόβλημα διακυβέρνησης (κράτους), είναι βαθιά κοινωνικό ζήτημα.
Η κοινή λογική που επικαλέστηκε ο κ. Ράμφος για να δώσει απαντήσεις στα προβλήματα του Ελληνικού κράτους, έφερε μάλλον μεγαλύτερη σύγχυση, παρά κατάφερε να δώσει απαντήσεις.
Άλλωστε τα όρια της κοινής λογικής δοκιμάζονται σε τέτοια πολύπλοκα και πολυεπίπεδα ζητήματα.
Η “κοινή λογική” εμποδίζει τόσα χρόνια την αξιολόγηση στο δημόσιο, την εξυγίανση του δημοσίου τομέα, την επίλυση του ασφαλιστικού, την βελτίωση της παιδείας, κλπ.
Και δυστυχώς ο κ. Ράμφος καταφεύγοντας σε απλοϊκά συμπεράσματα κοινής λογικής, απέτυχε να προσδιορίσει με σαφήνεια τις σχέσεις που πρέπει να έχει ένα κόμμα εξουσίας (όπως η Νέα Δημοκρατία) με το σύγχρονου κράτος (εξουσίες), με την δημόσια διοίκηση και με την κοινωνία.
