Ο κύκλος των… χαμένων τραπεζών που άνοιξε με το βενιζέλειο PSI, το οποίο συνέτριψε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, μεταβιβάζοντας και σε αυτό την κρίση χρέους της οικονομίας
Οι ανάγκες να σωθούν οι μεγάλες συστημικές ελληνικές τράπεζες απαιτούσαν σωσίβια. Στην περίπτωση της Πειραιώς βρέθηκε το μεγάλο σωσίβιο, η Αγροτική Τράπεζα, ενώ για την Εθνική διατέθηκε το μικρό μεν αλλά αρκετά αποτελεσματικό σωσίβιο της Probank.
Κι αυτό δόθηκε με τη γνωστή συνταγή που χρησιμοποιήθηκε για την ΑΤΕ, δηλαδή του διαχωρισμού σε «καλή» και «κακή» τράπεζα και την παραχώρηση, στην περίπτωση αυτή δωρεάν, της καλής Probank στην Εθνική Τράπεζα χωρίς κανέναν διαγωνισμό. Ετσι απλά, με τη λογική του «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» του τότε κεντρικού τραπεζίτη Γιώργου Προβόπουλου.
Αν υπάρχουν και πολιτικοί συνένοχοι, όπως στην Αγροτική Τράπεζα, δεν έγινε γνωστό ποτέ και μπορεί να γίνει μόνο αν ο Γιώργος Προβόπουλος, του οποίου η σοβαρότης δεν αμφισβητείται, αποφασίσει να μιλήσει και να αποκαλύψει το παρασκήνιο της εξαφάνισης μιας τράπεζας η οποία είχε όλες τις δυνατότητες και τις προοπτικές να παραμείνει ζωντανή, αρκεί να την άφηναν να πράξει τα δέοντα ή, ακόμα καλύτερα, να της έδιναν τη χείρα βοηθείας του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, που έδωσαν στις τέσσερις συστημικές τράπεζες.
Με τις άστοχες ενέργειες (διαλέγουμε έναν επιεική όρο) ζημιώθηκε το Δημόσιο με 500.000.000 ευρώ, οι περίπου 6.200 μέτοχοι έχασαν περιουσίες αξίας 360.000.000 ευρώ, ποσό στο οποίο ανέρχονταν τα κεφάλαια από την ίδρυση και από τις αυξήσεις που έγιναν μέχρι το λουκέτο από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Πολύ χειρότερα ήταν τα πράγματα για τους 1.035 εργαζομένους που είχαν πάρει δάνεια (τα γνωστά μετοχοδάνεια) για να αγοράσουν μετοχές, αφού βρέθηκαν να έχουν χάσει τις μετοχές και να χρωστούν τα δάνεια. Τρέλα δηλαδή, αν σκεφτεί κανείς ότι η τράπεζα θα μπορούσε να είναι πλήρως υγιής, αν της έδιναν 70.000.000 ευρώ από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ή αν την άφηναν να ολοκληρώσει το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης που είχε θέσει σε κίνηση.
Ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή, όταν η Probank ιδρύθηκε, το 2001. Εντεκα χρόνια αργότερα ήταν μια σχετικά μικρή αλλά νοικοκυρεμένη τράπεζα, όπως δείχνουν τα οικονομικά στοιχεία.
Εως το 2012 είχε κατορθώσει να δημιουργήσει ένα δίκτυο 112 καταστημάτων. Μάλιστα, ενώ μετά το 2010 οι άλλες τράπεζες έκλειναν καταστήματα, αυτή είχε ανοίξει άλλα τέσσερα καταστήματα, με την έγκριση βεβαίως της Τραπέζης της Ελλάδος, η οποία στη συνέχεια, χωρίς κανέναν σοβαρό οικονομικό λόγο, την έκλεισε.
Η τράπεζα λειτουργούσε με καθ’ όλα υγιή ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Και είναι χαρακτηριστικό ότι ουδέποτε ζήτησε την κρατική στήριξη. Ούτε καν το 2008, όταν μεγάλες τράπεζες ζήτησαν χείρα βοηθείας από το κράτος. Για να έχουμε μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την οικονομική κατάσταση της Probank, θα αναφέρουμε ότι το τρίτο τρίμηνο του 2012 η τράπεζα ανακοίνωσε αύξηση 16% στα λειτουργικά έσοδά της, κέρδη 9.500.000 ευρώ προ PSI, αλλά μετά το PSI και τους φόρους οι ζημίες του ομίλου υπολογίζονται στα 39.200.000 ευρώ, στοιχεία που δείχνουν ότι με την κατάλληλη ανακεφαλαιοποίηση που έγινε για τις άλλες τράπεζες η Probank μπορούσε να παραμείνει ζωντανή και προπαντός υγιής.
Απόδειξη της υγείας της μικρής τράπεζας ήταν η σχέση καταθέσεων προς χορηγήσεις. Οι πρώτες ανέρχονταν σε 3,1 δισ. ευρώ, ενώ οι δεύτερες σε 2,6 δισ. ευρώ. Δηλαδή τα δάνεια ήταν το 85% των καταθέσεων, όταν στο υπόλοιπο τραπεζικό σύστημα ανέρχονταν στο 125% και σε μεγάλη τράπεζα ξεπερνούσε και το 140%. Επιπλέον, οφείλει κανείς να λάβει υπόψη του ότι το ενεργητικό της ανερχόταν σε 3,3 δισ. ευρώ, ενώ και η διανομή μερίσματος ήταν συντηρητική, στοιχείο χρηστής αντιμετώπισης των προβλημάτων σε δύσκολους καιρούς, και έφτανε έως 50% των κερδών της. Πάντως, η ίδια η τράπεζα, για να καλύψει το πρόβλημα, είχε προχωρήσει το 2012 σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου κατά 59.000.000 ευρώ, ενώ είχε δρομολογήσει και την αύξηση των εποπτικών κεφαλαίων κατά 221.600.000 ευρώ μέσω της έκδοσης και της διάθεσης δύο μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων.
Ομως άλλα σχεδίαζαν η διοίκηση και οι μέτοχοι και άλλα εξύφαινε η Τράπεζα της Ελλάδος στο παρασκήνιο, η οποία με τρία «χτυπήματα» έριξε νοκ άουτ την Probank.
Το πρώτο «χτύπημα» δόθηκε τον Μάρτιο του 2012, όταν αποφασίστηκε από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών η συμμετοχή στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI) ή, αλλιώς, το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων. Το αποτέλεσμα ήταν η τράπεζα να υποστεί ζημία ύψους 334.450.000 ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας της τράπεζας ανερχόταν σε 14% το 2009 και 12,59% το 2010, ενώ το 2011, αμέσως δηλαδή μετά το PSΙ, ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας περιορίστηκε σε 2,27%.
Παρά τη ζημία, η τράπεζα κατάφερε να κλείσει τον χρόνο με θετικά ίδια κεφάλαια, την ώρα που σχεδόν όλες οι λεγόμενες μεγάλες τράπεζες είχαν αρνητική καθαρή θέση.
Την περίοδο εκείνη αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση όλων των ελληνικών τραπεζών, προκειμένου να αντισταθμιστούν οι ζημίες από το PSI. Η ανακεφαλαιοποίηση θα γινόταν με δύο τρόπους. Από τη μία, με αύξηση των ίδιων κεφαλαίων κάθε τράπεζας, μέσω της συμμετοχής μετόχων και ιδιωτών σε ποσοστό 10%. Από την άλλη, με χρήματα που θα δίνονταν από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) σε ποσοστό 90%. Σκοπός ήταν, σύμφωνα με όσα προέβλεπε το Μνημόνιο, να ελαχιστοποιούνταν το βάρος για τους φορολογουμένους.
Ωστόσο η Τράπεζα της Ελλάδος είχε διαφορετική γνώμη. Με μία απόρρητη έκθεσή της αποφάσισε τον διαχωρισμό των τραπεζών σε συστημικές και μη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συγκεκριμένη έκθεση ουδέποτε δόθηκε στη δημοσιότητα, όπως επίσης και το σκεπτικό με το οποίο ελήφθη η συγκεκριμένη απόφαση. Κι αυτό ήταν το δεύτερο πισώπλατο «χτύπημα», αφού το αποτέλεσμα ήταν να αποκλειστεί από τη χρηματοδότηση μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, κάτι που σήμαινε ότι η ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας θα έπρεπε να γίνει με αποκλειστικά δικά της μέσα, σε αντίθεση με αυτή των συστημικών – μεγάλων τραπεζών.
Στον διαχωρισμό των τραπεζών η ΤτΕ επικαλέστηκε και τα αποτελέσματα της έκθεσης της BlackRock, δίχως όμως ποτέ να τη δώσει στη δημοσιότητα. Οπως έκανε και στην περίπτωση της ΑΤΕ και του Τ.Τ., των οποίων τα αποτελέσματα των ελέγχων ήταν πολύ πιο ικανοποιητικά σε σχέση με αυτά άλλων τραπεζών. Παρ’ όλα αυτά αποφασίστηκε το κλείσιμό τους και η μεταφορά των υγιών κεφαλαίων τους σε άλλες μεγάλες τράπεζες.
Η απόφαση που έβαλε την ταφόπλακα
Το τρίτο «χτύπημα» ήταν επίσης πισώπaτη σύνταξη των ενδιάμεσων συνοπτικών ενοποιημένων καταστάσεων της Probank, η Τράπεζα της Ελλάδος προχώρησε σε μια περίεργη απόφαση. Από τη μια αποφάσισε να αυξήσει τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και από την άλλη να αλλάξει ό,τι ίσχυε μέχρι τότε για τις ομολογίες, τα δάνεια σε μετόχους και τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών.
Η απόφαση αυτή ήταν και η ταφόπλακα για την Probank. Ακόμη και να γινόταν αύξηση κεφαλαίου από τις μετατρέψιμες ομολογίες, δεν θα γινόταν αποδεκτό από την Τράπεζα της Ελλάδος. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αφαιρέθηκαν και 28.000.000 ευρώ από τα ίδια κεφάλαια, διότι αποτελούσαν χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί από δάνεια σε εργαζομένους της τράπεζας.
Το αποτέλεσμα ήταν να διοριστεί επίτροπος στην Probank και στις 26 Ιουλίου 2013 να ανακληθεί η άδεια λειτουργίας της από την Τράπεζα της Ελλάδος, να χωριστεί, σε «καλή» και «κακή» και η πρώτη να δωριστεί στη Εθνική σε μία νύχτα, χωρίς καμία άλλη διαφανή διαδικασία ή διαγωνισμό, και έτσι η «μικρή» να γίνει το σωσίβιο της μεγάλης, χωρίς να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα μικρομετόχων ούτε οι ζημιές των 500.000.000 ευρώ που υπέστη το Δημόσιο.
Και το σκεπτικό για την απόφαση είναι άκρως προκλητικό, γιατί, ενώ εμπόδισαν την Probank με κάθε τρόπο να βρει τα απαραίτητα κεφάλαια, την έκλεισαν λέγοντας ότι η συγκεκριμένη τράπεζα δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις και λόγω ανεπάρκειας των ιδίων κεφαλαίων της. Και όλα αυτά χωρίς κανείς να πληρώσει ή έστω να λογοδοτήσει για τις συνέπειες των πράξεών του.
