Του Παντελή Ζαγοριανίτη
Υπάρχει σήμερα διαπλοκή στο χώρο των ελληνικών ΜΜΕ; Υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει μέχρι να σβήσει ο ήλιος. Όπως υπάρχει και σε όλα τα μέρη του κόσμου από την Αλάσκα ως την Τασμανία.
Είναι η φύση της ίδιας της δουλειάς αυτής που δυστυχώς δημιουργεί συνθήκες νταλαβεριού μεταξύ ιδιοκτητών-οικονομικών παραγόντων και πολιτικών με συνήθεις μεσάζοντες τους δημοσιογράφους, προφανώς όχι όλους, αλλά όσους χρειάζονται κάθε φορά.
Προφανώς αυτό που αλλάζει από κράτος σε κράτος και από εποχή σε εποχή είναι η έκταση, η ξετσιπωσιά και οι ασφαλιστικές δικλείδες που υπάρχουν, αν υπάρχουν.
Στην Ελλάδα, απλώς, μετά από πολλές δεκαετίες, αλλάζουν οι παίκτες και το κέντρο βάρους. Αρχικά φεύγουν από το παιχνίδι λόγω ηλικίας παραδοσιακοί επιχειρηματίες όπως ο Γιώργος Μπόμπολας που από καιρό έχει μοιράσει την περιουσία (κατασκευές και ΜΜΕ) στα παιδιά του. Παράλληλα, δημιουργούνται πολλά νέα ηλεκτρονικά μέσα με βάση τη νέα τεχνολογία. Η δε επιρροή τους είναι πλέον πολλαπλάσια από αυτήν που θέλουν να παραδεχθούν οι παραδοσιακοί εκδότες και δημοσιογράφοι και συναγωνίζεται ισάξια τη δύναμη της τηλεόρασης, σε ορισμένες δε ηλικίες την ξεπερνά κιόλας.
Τα ονόματα της… διαπλοκής, τότε και τώρα
Στη χώρα μας η επιρροή του Τύπου και των εκδοτών στη διακυβέρνηση της χώρας έρχεται από πολύ παλιά, με δύο κύριους διαχρονικούς εκφραστές: Το συγκρότημα Λαμπράκη και την εφημερίδα Καθημερινή. Ήταν οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος της τότε διαπλοκής, η μία προς τη δεξιά και η άλλη προς το κέντρο.
Οι εποχές αλλάζουν και κυρίως οι επίγονοι δεν αποδεικνύονται το ίδιο ικανοί με τους ιδρυτές και την πρώτη γενιά των διαδόχων τους.
Στις τελευταίες δεκαετίες το συνώνυμο της διαπλοκής στη χώρα, με τεράστια δύναμη και επιρροή στην κοινή γνώμη ήταν το Mega των 5 εκδοτών. Όπως περιγράψαμε και στο προηγούμενο σημείωμά μας, από τους πέντε αρχικούς έχει μείνει μόνο ένας ο Βαρδής Βαρδινογιάννης και οι υπόλοιποι έχουν αντικατασταθεί από δύο εφοπλιστές (Βαγγέλης Μαρινάκης και Βίκτωρ Ρέστης), ένας επιχειρηματίας, ο Ιβάν Σαββίδης που έχει τα βασικά του λεφτά και συμφέροντα στη Ρωσία, διατηρώντας και σχέσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ένας άλλος Έλληνας επιχειρηματίας, ο Δημήτρης Κοπελούζος που κάνει πολλές συμφωνίες με τη Ρωσία.
Υπάρχει βέβαια επίσης, το 13% των μετοχών που ελέγχονται αυτή τη στιγμή από τον Φώτη Μπόμπολα μέσω του Πήγασου, αλλά προφανώς σύντομα είτε θα περάσουν σε άλλα χέρια με βάση τις διαδικασίες που θα προκριθούν για το ουσιαστικά πτωχευμένο εκδοτικό συγκρότημα.
Μαρινάκης, ο κυρίαρχος
Είναι λοιπόν σαφές πως ο έλεγχος του Mega αποτελεί τη βάση των όποιων εξελίξεων σε συνδυασμό με την απόφαση του νέου ιδιοκτήτη του ΔΟΛ Βαγγέλη Μαρινάκη για ποια τα επιμέρους μέσα (έντυπα ή ηλεκτρονικά) θα ενεργοποιηθούν στο αμέσως προσεχές διάστημα.
Η αλήθεια είναι επίσης ότι σήμερα ο Βαγγέλης Μαρινάκης αποτελεί τον μιντιάρχη με τη μεγαλύτερη… δύναμη πυρός στη χώρα καθώς στα μέσα του ΔΟΛ (Νέα, Βήμα, in.gr, ραδιοφωνικός σταθμός, περιοδικά κ.λπ.) πρέπει να προστεθεί και ένα ακόμη μιντιακό συγκρότημα που βεβαίως δεν του ανήκει τυπικά αλλά…
Από εκεί και πέρα, υπάρχουν ακόμη τρεις επιχειρηματίες που με τον ένα ή το άλλο τρόπο βρίσκονται ή θέλουν να βρεθούν στο κάδρο των ελληνικών ΜΜΕ.
Όλως τυχαίως και τέσσερις τους, είναι βασικοί μέτοχοι στις τέσσερις μεγαλύτερες ποδοσφαιρικές ομάδες της χώρας, με τους περισσότερους και φανατικότερους οπαδούς.
Οι ΠΑΕ παίζουν σύστημα ΜΜΕ
Εκτός λοιπόν από τον Βαγγέλη Μαρινάκη, έχουμε και λέμε:
Ιβάν Σαββίδης (ΠΑΟΚ): Εμφανώς τουλάχιστον δεν έχει επιχειρηματικές συμμετοχές στο χώρο των ΜΜΕ, αλλά πλέον με την αγορά σημαντικού ποσοστού στο Mega (19,6% από τον Φώτη Μπόμπολα) μπαίνει κατευθείαν στο κάδρο μονοδιάστατα μεν, αλλά με διάθεση να μείνει και να παίξει…
Δημήτρης Μελισσανίδης (ΑΕΚ): Διατηρεί μια… διακριτική σχέση με το συγκρότημα Τύπου του Γιάννη Φιλιππάκη (Δημοκρατία, Espresso, Εστία) και λέγεται ότι βρισκόταν πίσω από την Κυπριακή εταιρεία που πρόσφερε 20 εκατομμύρια στον πλειστηριασμό για τον ΔΟΛ. Κανείς δεν γνωρίζει αν θα υπάρξει κάποιο ενδιαφέρον για τον Πήγασο.
Γιάννης Αλαφούζος (Παναθηναϊκός): Ο ιδιοκτήτης του Σκάι που μαζί με την Καθημερινή η οποία ελέγχεται από τον αδελφό του, Θέμη, συγκροτούν ένα συγκρότημα με συγκεκριμένα μεν μέσα αλλά με εξαιρετική επιρροή τόσο στην Ελλάδα όσο και στα παγκόσμια κέντρα αποφάσεων (Βρυξέλλες, Βερολίνο, Ουάσινγκτον κ.λπ.).
Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα όσα είναι γνωστά ο Βαγγέλης Μαρινάκης φέρεται να έχει ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη, που μπορεί να μην έχει -εκτός του χωρίς πολιτική επιρροή Star- κάποια άλλη ευθεία συμμετοχή στα ΜΜΕ, αλλά πάντα διαθέτει το ειδικό βάρος του ονόματος της οικογένειας και των παραδοσιακών σχέσεων με ένα συγκεκριμένο κομμάτι του πολιτικού συστήματος.
Παράλληλα, φημολογείται ότι υπάρχει αντίστοιχος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των Ιβάν Σαββίδη και Δημήτρη Μελισσανίδη, χωρίς όμως ορατά αποτελέσματα προς το παρόν.
Ταυτοχρόνως, στον κρίσιμο χώρο της τηλεόρασης δραστηριοποιούνται ο Δημήτρης Κοντομηνάς και ο Θοδωρής Κυριακού, ενώ υπάρχουν και μικρότεροι παίκτες όπως για παράδειγμα ο Διονύσης Παναγιωτάκης του Action 24 που φιλοδοξούν να μεγαλώσουν. Ειδικά για τον προσωπικό φίλο του Ευάγγελου Βενιζέλου δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η συμμετοχή, μέσω κυπριακής εταιρείας στο μετοχικό κεφάλαιο της εφημερίδας Πρώτο Θέμα.
Ο ρόλος του διαδικτύου
Αυτό που όμως αποτελεί το κρίσιμο κεφάλαιο για το μέλλον του Τύπου είναι τα αποκαλούμενα νέα μέσα και κυρίως το διαδίκτυο.
Στην Ελλάδα υπάρχουν τουλάχιστον δύο μιντιακοί όμιλοι που ασχολούνται αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά με το διαδίκτυο.
Ο Όμιλος της 24 media με βασικό μέτοχο τον μαθηματικό Δημήτρη Μάρη του οποίου η βασική πηγή εισοδήματος είναι το διαδικτυακό στοίχημα.
Ο όμιλος της DPG του Δημήτρη Γιαννακόπουλου που έχει επενδύσει πολλά από τα κέρδη της φαρμακοβιομηχανίας σε ένα δίκτυο ηλεκτρονικών μέσων, μεταξύ των οποίων και το CNN.gr.
Ένας ενδιάμεσος παίκτης από τους λίγους παλιούς που έχουν απομείνει είναι ο Θεοχάρης Φιλιππόπουλος των Αττικών Εκδόσεων που όμως με το Capital και την εφημερίδα Κεφάλαιο παρεμβαίνουν στην πολιτική επικαιρότητα, χωρίς να παραγνωρίζουμε και τη στενή σχέση με τον Όμιλο Βαρδινογιάννη.
Παράλληλα υπάρχουν και μικρότεροι παίκτες, όπως ο Νίκος Χατζηνικολάου που συνεργαζόμενος με τον γιό του Γιώργου Κουρή έχουν φτιάξει -τον ταλανιζόμενο- όμιλο της Real, όπως οι δημοσιογράφοι Μάκης Τριανταφυλλόπουλος και Νίκος Ευαγγελάτος που έχουν αρκετές ιστοσελίδες με μεγάλη αναγνωσιμότητα και επιρροή, μικρότερη ή μεγαλύτερη.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ενώ η τηλεόραση θεωρείται πως έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στην κοινωνία, αρκετές έρευνες αποδεικνύουν ότι όλο και περισσότερο οι νέες τεχνολογίες θα περιορίσουν την πολιτική ισχύ της τηλεόρασης καθώς τα ιντερνετικά δημοσιογραφικά δίκτυα έχουν 24ωρη ενημέρωση και μάλιστα Online και δίνουν δυνατότητα πρόσβασης από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου κι αν βρισκόμαστε.
Και στη μέση η κυβέρνηση
Σε αυτό το τοπίο το σημερινό πολιτικό σύστημα προσπαθεί να επηρεάσει όσο το δυνατόν περισσότερο ιδιοκτήτες, στελέχη αλλά και… απλούς δημοσιογράφους προκειμένου να εξασφαλίσουν κατά περίπτωση, προβολή, ανοχή ή και επίθεση στους αντιπάλους.
Από την αρχή ήταν σαφής η προσπάθεια να αλλάξει το κέντρο βάρους κυρίως στο τηλεοπτικό τοπίο παράλληλα με την αναδιάταξη στο χώρο των εντύπων αλλά και του διαδικτύου.
Η αποτυχία δεν όλα τα επίπεδα είναι από μεγάλη έως παταγώδης:
Στο χώρο της τηλεόρασης είναι γνωστό σε όλους το διπλό φιάσκο. Από τη μια ακυρώθηκε η «θεσμική» προσπάθεια παρέμβασης με εκείνη την ανεκδιήγητη διαγωνιστική διαδικασία για τις άδειες, αλλά και έκαψε μεταφορικά και ουσιαστικά την οικογένεια Καλογρίτσα που αποτελούσε τη βασική επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ τόσο στο επίπεδο των δημοσίων έργων όσο και στο χώρο των Media.
Επίσης, η τελευταία εξέλιξη στο ΔΟΛ και όσες αναμένονται στο Mega εξακολουθούν να έχουν την κυβέρνηση σε θέση άμυνας και… παράκλητη.
Σχεδόν αντίστοιχη είναι η κατάσταση στον τομέα των εντύπων καθώς αυτή τη στιγμή εκτός από διάφορες μικρής κυκλοφορίας και κυρίως χωρίς καμία επιρροή εφημερίδες, μόλις μια αυτή που εξέδωσε ο δημοσιογράφος Κώστας Βαξεβάνης τοποθετείται στο πλευρό του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ σύντομα αναμένεται και μία ακόμη, με εκδότη τον Ηλία Λιβάνη και διευθυντές του Παν Παν και Χρήστο Μαχαίρα. Φυσικά δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί ο ρόλος της Εφημερίδας των Συντακτών που αποτελεί τη μοναδική καθημερινή φωνή που στηρίζει τις βασικές επιλογές της κυβέρνησης. Δεν υπολογίζεται το Έθνος που πλέον μπαίνει σε ένα δύσβατο δρόμο με απεργίες του προσωπικού και περνά ουσιαστικά στα χέρια των τραπεζών, χωρίς κανείς να γνωρίζει πως θα καταλήξει η περιπέτεια.
Τέλος, στο χώρο του διαδικτύου, οι πολιτικές προτιμήσεις είναι λίγο πιο ισορροπημένες καθώς υπάρχουν αρκετά συγκροτήματα που είτε κατά περιόδους στηρίζουν τη σημερινή κυβέρνηση είτε τηρούν μια στάση ευμενούς ουδετερότητας. Φυσικά υπάρχουν και τα μέσα -συγκεντρώνουν μάλιστα την μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα και κυρίως επιρροή- που έχουν ταχθεί ανοιχτά κατά των κυβερνητικών επιλογών κυρίως στην οικονομία και την κοινωνία.
Η μάχη για την επιρροή των και επί των ΜΜΕ είναι αέναη και δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ. Ευτυχώς ή δυστυχώς τα μέσα πάντα είχαν προτιμήσεις και εκλεκτικές συγγένειες. Αυτό που ζητείται είναι ένα. Ανεξαρτήτως των όποιων σχολίων και προτιμήσεων να παρουσιάζονται τα γεγονότα πολύπλευρα και να μην διαστρεβλώνονται ή αποσιωπούνται ειδήσεις που δεν είναι αρεστές ή βολικές.
