Του Κώστα Στούπα
Ο κόσμος όπως τον ξέρουμε σήμερα δρομολογήθηκε το ’71 όταν ο πρόεδρος Νίξον απέσυρε την εγγύηση χρυσού για κάθε δολάριο που κυκλοφορούσε και κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του ’80 όταν οι Ρόναλντ Ρήγκαν, Μάργκαρετ Θάτσερ και Ντενγκ Σιάο Πίνγκ δρομολόγησαν την παγκοσμιοποίηση με την απελευθέρωση των συναλλαγών και την έξοδο της Κίνας από τις συνθήκες όψιμης προϊστορίας.
Η εκλογή του Ντόναλντ Τράμπ στις ΗΠΑ, μετά και το Brexit και λαμβάνοντας υπόψη την άνοδο του λαϊκισμού σε όλο το δυτικό δημοκρατικό κόσμο, μοιάζει με την πρώτη σοβαρή προσπάθεια να μπει τέλος σε αυτήν την ιστορική περίοδο και να ξεκινήσει μια άλλη.
Είναι φυσικό πως ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν θα κάνει πολλά από αυτά που έχει υποσχεθεί δημαγωγικά για να κερδίσει την εύνοια του εκλογικού σώματος. Ρεαλιστική προσδοκία όμως θα είναι να περιμένουμε πως θα κάνει αρκετά από αυτά. Η υπερδύναμη δεν είναι “Ελλαδιστάν” όπου το ΟΧΙ κερδίζει το δημοψήφισμα με 62% και σε μια εβδομάδα ο άνθρωπος που τους έπεισε να ψηφίσουν ΟΧΙ λέει ΝΑΙ στο τρίτο και χειρότερο μνημόνιο.
Ο Τραμπ σε κάποια θα κάνει πίσω υπό την πίεση και των θεσμικών “βαλβίδων” που διαθέτει το πολιτικό σύστημα στις ΗΠΑ. Το γεγονός πως οι Ρεπουμπλικάνοι ελέγχουν το Κογκρέσο δεν σημαίνει και πολλά γιατί η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικάνων εκπροσώπων κρατάει αποστάσεις από πολλές απόψεις του Τραμπ.
Ο Τράμπ όμως θα κάνει πολλά από αυτά που έχει διακηρύξει, όπως θα τα κάνουν και πολλοί από τους άλλους λαϊκιστές, γιατί υπάρχει μια κοινωνική δυναμική που ισχυροποιείται προς αυτές τις κατευθύνεις στις δυτικές κοινωνίες.
Αν θα αντέξει η παρούσα κατάσταση των πραγμάτων και πόσο, είναι κάτι που θα το διαπιστώσουμε συν τω χρόνω. Προς το παρόν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να υπολογίσουμε τις πιθανές επιπτώσεις πολλών από τις διακηρύξεις, στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στον κόσμο και φυσικά στην Ελλάδα.
Στην οικονομία
Ο Howard Marks της Oaktree Capital investment κωδικοποίησε τα συν και πλην για τις αγορές στα παρακάτω σημεία.
“Ο Τράμπ προεκλογικά είχε υποσχεθεί πως θα μειώσει τους φόρους για τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις. Είχε υποσχεθεί επίσης μείωση των ρυθμίσεων στις επιχειρήσεις, ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 1 τρισ. δολ. στις υποδομές της χώρας, μικρότερη πίεση στις φαρμακευτικές, λιγότερους περιορισμούς στις τράπεζες.
Οι επιχειρηματίες και οι χρηματιστές θα είναι καλοδεχούμενοι στην κυβέρνηση όχι απαγορευμένοι όπως για χρόνια.
Υπάρχουν όμως και αρνητικά σημεία για τις αγορές στην προεκλογική ρητορική του Τράμπ, όπως:
Η ρητή περιφρόνηση για την Τζάνετ Γιέλεν και η πιθανότητα να επιδιώξει μείωση της ανεξαρτησίας της FED.
Η στάση του σχετικά με το διεθνές εμπόριο λόγω των απειλών για επιβολή δασμών στις εισαγωγές προϊόντων από την Κίνα και το Μεξικό.
Η πιθανότητα οι αντισυμβατικές τους θέσεις για την κλιματική αλλαγή και την άμυνα να επιδεινώσουν τις διεθνείς σχέσεις…”
Οι κατά καιρούς απόψεις που έχει εκφράσει ο Τράμπ για την οικονομία είναι αντιφατικές. Αποτελεί ερωτηματικό κατά πόσο τα οφέλη από τη μείωση της φορολογίας θα αντισταθμίσουν τις απώλειες από το σοκ που μπορεί να προκαλέσουν στο παγκόσμιο εμπόριο οι δασμολογικοί προστατευτικοί φραγμοί. Ερωτηματικό αποτελεί επίσης η στάση σε σχέση με την χαλαρή νομισματική πολιτική των τελευταίων ετών. Ο ίδιος έχει μιλήσει πολλές φορές για την “φούσκα” της νομισματικής πολιτικής.
Αν ο Τράμπ εφαρμόσει αρκετά απ’ όσα έχει εξαγγείλει ο κόσμος όπως τον γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες θα αλλάξει. Αυτό δεν θα γίνει χωρίς κραδασμούς..
Αλλαγή δόγματος
Κατ’ αρχήν διαφαίνεται και στρατηγική στόχευση περιορισμού της Κίνας. Η προσέγγιση προς τη Ρωσία του Πούτιν, χωρίς τις αναστολές για τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις επεμβάσεις της Ρωσίας στις ζώνες που την ενδιαφέρουν, δείχνει πως για τις ΗΠΑ του Τράμπ ο σοβαρός μελλοντικός κίνδυνος είναι η Κίνα.
Η πριμοδότηση της Ρωσίας όμως θα έχει επιπτώσεις στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή όπου αυτή έχει συμφέροντα.
Η κινέζικη οικονομία βρίσκεται σε μια κατάσταση δανειακής “φούσκας” αφού το συνολικό χρέος από 150% του ΑΕΠ το 2008 έχει φτάσει στο 300%. Μια αναταραχή λόγω δασμών στις εξαγωγές μπορεί να λειτουργήσει σαν καρφίτσα που θα σκάσει τη “φούσκα”.
Ποιες αναταράξεις θα φέρει στην παγκόσμια οικονομία μια αποσταθεροποίηση της Κίνας κατ’ αρχήν οικονομική και εν συνεχεία ίσως και πολιτική;
Ο δασμολογικός προστατευτισμός των ΗΠΑ θα προκαλέσει αυτόματα αντίστοιχα αντίποινα από πολλές πλευρές.
Εκτός από την Κίνα προβλήματα θα αντιμετωπίσει και η Γερμανία σαν εξαγωγική χώρα, αλλά και κατ’ επέκταση και η Ε.Ε. που έχει πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο. Αν οι χώρες του βορρά που συνεισφέρουν τις επιδοτήσεις που εισπράττει ο Νότος, αντιμετωπίσουν προβλήματα οι οικονομικές ροές θα διαταραχθούν ενισχύοντας τις φυγόκεντρες δυνάμεις σε ΕΕ και Ευρωζώνη.
Αμυντικές δαπάνες…
Ο Τράμπ αμφισβητεί το μεταπολεμικό κεκτημένο της Ευρώπης να εξασφαλίζουν τη δωρεάν αμυντική προστασία από τις ΗΠΑ. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες καταβάλουν τις μισές και λιγότερες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Η εξοικονόμηση αυτή δημιουργούσε τα περιθώρια για το μεταπολεμικό θαύμα του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας. H Γερμανία π.χ. θα πρέπει να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες από το 1% του ΑΕΠ στο 3,3% όσο είναι δηλ. των ΗΠΑ. Αυτό για το γερμανικό προϋπολογισμό σημαίνει αύξηση των αμυντικών δαπανών από 30-40 δισ. το χρόνο σε 110-120 δισ. το χρόνο.
Η Γαλλία από 50 δισ. το χρόνο πρέπει να ξεπεράσει τα 80 δισ. το χρόνο κλπ.
Να σημειώσουμε πως οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ από 5,6% του ΑΕΠ που ήταν πριν το τέλος του ψυχρού πολέμου, τα τελευταία χρόνια έχουν πέσει στο 3,3% του ΑΕΠ. Αν προκύψουν γεωπολιτικές εντάσεις οι παραπάνω δαπάνες για τα μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να αναπροσαρμοστούν ακόμη ψηλότερα.
Τα μέτρα προστατευτισμού και η αύξηση των αμυντικών δαπανών ενδέχεται να αλλάξουν δραστικά την εικόνα της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια. Το γεγονός μάλιστα πως αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο αύξηση του “λαϊκισμού” διαθέσεων για κλείσιμο συνόρων, απελάσεων και ξενοφοβίας μπορεί να κάνει αυτές τις αλλαγές πιο δραματικές…
Η Ελλάδα..
Οι εξελίξεις αυτές βρίσκουν την Ελλάδα σε μια κρίσιμη περίοδο αντιμέτωπη με την πρώτη μεταπολεμική οικονομική χρεοκοπία ή οποία είναι απόρροια μια κοινωνικής χρεοκοπίας που έλαβε χώρα σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες.
Επιπλέον η κρίση βρίσκει τη χώρα με τεράστιο έλλειμμα πνευματικής και πολιτικής ηγεσίας, αφού ο πελατειακός σοσιαλισμός και ο επιδοτούμενος από την Ευρώπη κρατικοδιαιτισμός έχει απομακρύνει όλους τους ικανούς Έλληνες από τις δημόσιες θέσεις ευθύνης και αξιώματα.
Αποκορύφωμα αυτού του ελλείμματος ηγεσίας που παρουσιάζει η χώρα είναι θίασος που παριστάνει τη κυβέρνηση υπό τον κ. Τσίπρα και την προεδρία του κ. Παυλόπουλου.
Υπό το πρίσμα αυτής της εσωτερικής διάλυσης, η χώρα καλείται να χειριστεί την οικονομική της χρεοκοπία εντός της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. αλλά και τις γεωπολιτικές προκλήσεις της ευρύτερης περιοχής στην οποία βρίσκεται γεωγραφικά.
Ο Τράμπ, σε αντίθεση με την προεδρία Ομπάμα που πίεσε και πίεζε για την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη και τον εξορθολογισμό του χρέους έχει μιλήσει πως η ελληνική υπόθεση είναι υπόθεση της Γερμανίας και αν δεν ενδιαφέρεται αυτή ας ασχοληθεί ο Πούτιν αν το θέλει.
Και έτσι να μην είναι ακριβώς, διαφαίνεται μια αλλαγή στάσης απέναντι στην ελληνική υπόθεση στην κατεύθυνση αυτών που επιδιώκουν τα τελευταία χρόνια την αποπομπή της Ελλάδα από το Ευρώ σαν χώρας ανεπίδεκτης μεταρρυθμίσεων.
Το μέχρι τώρα αμερικανικό δόγμα επεδίωκε τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία και σ’ αυτό η Ελλάδα αποτελούσε ένα σημαντικό κρίκο του νότιου διαδρόμου. Η αλλαγή της στάσης απέναντι στη Ρωσία στα πλαίσια της αντιμετώπισης της Κίνας δημιουργεί νέα δεδομένα.
Η σχέση που θα επιδιώξουν οι υπό τον Τράμπ ΗΠΑ με τη Γερμανία(ΕΕ), τη Ρωσία, την Κίνα, την Τουρκία και το Ισραήλ θα έχει αντίκτυπο στην Ελλάδα. Η κατάσταση αλλάζει μάλλον επιδεινώνοντας τη θέση μας στο κόσμο.
Ο κόσμος όπως τον γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες της επιδοτούμενης κατανάλωσης και της πολιτικής αμεριμνησίας που εξασφαλίζει το κοινωνικό κράτος αλλάζει.
Τρέξτε σύντροφοι και πατριώτες ή όπως αλλιώς ορίζει ο καθένα εαυτόν, ο παλιός κόσμος διαλύεται…
