Γράφει ο Στέλιος Φενέκος*
Ο μεγαλύτερος εχθρός των άκρων δεν είναι οι φανατικοί του άλλου άκρου, αλλά οι απανταχού κοινωνοί της κριτικής σκέψης, οι οποίοι αποστασιοποιούνται από συναισθηματικές προσεγγίσεις, από ιδεοληψίες, στερεότυπα και μυθοπλασίες.
Είναι αυτοί που εξετάζουν με ψυχραιμία τα γεγονότα, τους αριθμούς, τις συμπεριφορές, τις πρακτικές, τις στάσεις ζωής, διερευνούν τα φανερά και τα κρυφά στοιχεία, προσδιορίζουν το εύρος και το βάθος των εννοιών, κάνουν εννοιολογική κατηγοριοποίηση και συνάγουν λογικά συνεπή συμπεράσματα.
Αυτοί είναι οι εχθροί του φανατισμού, της μισαλλοδοξίας, της παραπληροφόρησης, της προπαγάνδας, του λαϊκισμού, της διαστρέβλωσης της λογικής, της ασυνέπειας και της αοριστολογίας.
Γι’ αυτό και επισύρουν την μήνιν και των δύο άκρων, που κάποια στιγμή τα βρίσκουν μεταξύ τους, σε πολλά σημεία που μοιάζουν. Και το πλέον σύνηθες είναι ότι μοιάζουν στον αυταρχισμό, στην επιβολή ισχύος, στον φανατισμό, στις διώξεις, στις διακρίσεις, στον ταξικό διαχωρισμό, στην νομενκλατούρα, στην συνθηματολογία, στην θεοποίηση της ιδεολογίας τους και των ηγετών τους, στην ανελευθερία και στις καταναγκαστικές πρακτικές τους.
Πάντα με προβλημάτιζε το τι γοητευτικό έχουν τα άκρα που ελκύουν τόσους πολλούς και τι λείπει ή τι δεν καταφέρνουν να προβάλλουν οι συνετοί και θιασώτες της κριτικής σκέψης, ώστε να γίνουν ελκυστικοί στους πολλούς;
Και μετά από την ενασχόληση μου με τα κοινά για κάποια χρόνια, μετά την ολοκλήρωση της καριέρας μου στο Ναυτικό, έχω καταλήξει ότι οι παθογένειες που παρουσιάζουν τα άκρα είναι εν πολλοίς και τα ελκυστικά στοιχεία στην προσέγγιση του “κομματικού ψηφοφόρου”.
– Οι άνθρωποι έχουν την τάση να εξουσιάζουν. Και μάλιστα δεν διστάζουν να αποδεχθούν ότι θα υπάρχουν κάποιοι που θα έχουν τον ρόλο του εξουσιαζόμενου, δικαίως μάλιστα σύμφωνα με την ιδεοληψία τους, γιατί τους αξίζει αφού είναι αντίθετοι (πόσο μάλλον όταν πολλοί έχουν την τάση να γίνονται υποχείρια).
– Οι άνθρωποι έχουν την τάση να σκέφτονται με στερεότυπα, βασισμένα σε αφαιρετικά και απλοϊκά σχήματα. Είναι πιο γρήγορα, συγκρατούνται οι έννοιες πιο εύκολα, και δημιουργούν την ψευδαίσθηση της εσωτερικής συναισθηματικής και λογικής συνέπειας.
– Οι άνθρωποι καταλήγουν στην πρώτη επιλογή που τους φαίνεται αρκούντως λογική και η οποία φαίνεται να είναι συνεπής με τους φόβους, τις επιθυμίες και τις προκαταλήψεις τους.
– Οι άνθρωποι έχουν την τάση να γοητεύονται από την ισχύ και τον ανταγωνισμό, αταβιστικά χαρακτηριστικά που δομήθηκαν μέσα από την εξέλιξή τους.
– Οι άνθρωποι γοητεύονται από τον αρχηγό της αγέλης, κι αυτό είναι ένα ακόμη αταβιστικό ένστικτο, που δομήθηκε και διατηρήθηκε στην εξελικτική του πορεία.
– Ο άνθρωπος έχει αυξημένο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και σε περιόδους κρίσεων γίνεται αγελαίος μέσα στην κοινωνία, είτε ψάχνοντας να καλύψει το έλλειμμα ισχύος μέσα από την αγέλη για να επιβιώσει είτε για να κυριαρχήσει στον ανταγωνισμό έναντι των άλλων αγελών.
– Ο άνθρωπος είναι φύσει αλαζών και προσφεύγει σε “ύβρεις”, αναδεικνύοντας τον σκληρό ατομικό του χαρακτήρα κυριαρχίας έναντι των άλλων, όταν αισθάνεται ισχυρός και απρόσβλητος!
Ο πολιτισμός και η παιδεία έχουν ως βασικό σκοπό την κυριαρχία στα ένστικτα και τον μετασχηματισμό του ανθρώπου από την άγρια και ενστικτώδη κατάσταση, σε κοινωνικό ον με πλήρη ενσυναίσθηση, συνείδηση, λογική, αλτρουϊσμό και κοινωνική αλληλεγγύη, ώστε να μπορέσει να ζήσει με ασφάλεια και ελευθερία και να διαχειριστεί το φυσικό περιβάλλον.
Ποτέ μου δεν ένιωσα γοητευμένος από τα άκρα, γιατί όσοι είναι θιασώτες τους είτε δεν κατάφεραν να κυριαρχήσουν στα ένστικτα τους είτε διαστρέβλωσαν τον πολιτισμό και την παιδεία και τα χρησιμοποίησαν σαν εργαλείο επιβολής και κυριαρχίας.
Και ναι, η απειλή και οι εχθροί μας είναι τα άκρα!!!
Ας το αναγνωρίσουμε με αποφασιστικότητα και ρεαλισμό!
Η στράτευση της κριτικής σκέψης, ιδιαίτερα σε περιόδους επισφαλείς για την Δημοκρατία, είναι κρίσιμη και είναι αναγκαίο να αποκτά “κινηματικό χαρακτήρα” για την προάσπιση και την εμβάθυνση της Δημοκρατίας.
Από εργαλείο η κριτική σκέψη γίνεται θεμελιώδες στήριγμα της λειτουργίας της Δημοκρατίας.
Σκοπός της είναι να διαμεσολαβήσει στην κοινωνία για να ενισχύσει τα προοδευτικά, δημοκρατικά και υγιή δυναμικά στοιχεία της, να προβάλει και να διασπείρει την αυτονομία της, τις ρεαλιστικές ιδέες και προτάσεις της.
Να προωθήσει και να προστατεύσει την ελεύθερη σκέψη και βούληση του συνειδητού και ολοκληρωμένου “Ανθρώπου – Πολίτη”, που αποτελεί το κυρίαρχο συστατικό και την ίδια την βάση μιας πολιτισμένης, ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας.
