Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

Η διεκδίκηση του θεσμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2021 από τις πόλεις της Καλαμάτας και της Ελευσίνας

Γράφει ο Θεοφάνης Θ. Γκατζής, Οικονομολόγος-Διεθνολόγος
1. Εισαγωγή
Στη σύγχρονη εποχή ,ενόσω μαίνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων ,μία από τις στρατηγικές της αστικής διακυβέρνησης στη Γηραιά ήπειρο είναι η ανάληψη της…διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από τις πόλεις προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και αναγνωρισιμότητάς τους. Έτσι ,επιδιώκεται η δημιουργία θετικής φήμης για έναν τόπο και παρέχεται η δυνατότητα προβολής των ελκτικών του στοιχείων. Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής ένωσης και αποτελεί σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής της πολιτικής. Επίσης, συμβάλλει στην πολιτιστική διπλωματία των πόλεων, που αναλαμβάνουν το θεσμό, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την υπερηφάνεια των κατοίκων τους.

Aκόμη, μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών (π.χ. πλατείες), καθώς και στην αστική αναγέννηση των πόλεων, μέσω της δημιουργίας ή βελτίωσης των πολιτιστικών υποδομών σε περιοχές των αστικών τους ιστών παρέχοντας το έναυσμα για την απαρχή ή ενίσχυση της δημιουργικής οικονομίας τους (πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες).

Tο 2021 μία ελληνική πόλη ,μαζί με μία Ρουμανική (Τιμισοάρα) και μία πόλη από μία υπό ένταξη στην ΕΕ χώρα (Νόβισαντ Σερβίας) ,θα αναλάβει τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Αξίζει να επισημανθεί ότι δεκατέσσερις ελληνικές πόλεις διεκδίκησαν τον τίτλο (Βόλος, Δελφοί, Ελευσίνα, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κέρκυρα, Λάρισα, Λέσβος, Μεσολόγγι, Πειραιάς, Ρόδος, Σαλαμίνα, Σάμος, Τρίπολη) εκ των οποίων, στις 26 Φεβρουαρίου 2016, ανακοινώθηκαν οι τρεις επικρατέστερες υποψήφιες πόλεις (Ελευσίνα, Καλαμάτα, Ρόδος). Η τελική επιλογή της πόλης που θα αναδειχθεί πολιτιστική πρωτεύουσα θα λάβει χώρα την 11η Νοεμβρίου του παρόντος έτους.

2. O θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας

Ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή καλλιτεχνικά γεγονότα και μάλιστα ετήσιας διάρκειας, με έτος εκκίνησης το 1985, είναι και η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης κατόπιν πρότασης της τότε Υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας, Μελίνας Μερκούρη. Ένας ορισμός που μπορεί να παρατεθεί για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι ο εξής: Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι ένα πολυθεματικό φεστιβάλ ετήσιας διάρκειας.

Η πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ήταν η Αθήνα. Έκτοτε έλαβαν το χρίσμα πόλεις από όλα τα γεωγραφικά σημεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πρώτα χρόνια ο θεσμός λάμβανε χώρα σε πόλεις, πρωτεύουσες χωρών, με ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα, με μεγάλη αναγνωρισιμότητα που είναι υψηλά στο αστικό σύστημα ιεραρχίας (π.χ. το Άμστερνταμ το 1987,το Παρίσι το 1989 και η Μαδρίτη το 1992). Στη συνέχεια τον τίτλο έλαβαν πόλεις που δεν ήταν ευρύτερα γνωστές στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και ο θεσμός αυτός ήταν αφετηρία για να δημιουργήσουν πολιτιστική στρατηγική για μεγάλο χρονικό διάστημα αποκτώντας ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα (π.χ. η Γλασκώβη το 1990) καθώς και περιοχές με σημαντική πολιτιστική παράδοση. (π.χ. η Πράγα , Αβινιόν, Μπριζ).

Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες παλαιότερα καθορίζονταν από το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απευθείας ανάθεση (Σαρλής 2007), ενώ το 1999 , με απόφαση του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Επίσημη εφημερίδα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων,1999), άλλαξε ο τρόπος επιλογής των πόλεων και πλέον, αυτές, λαμβάνουν το χρίσμα, πέντε ή τέσσερα χρόνια πριν τη διεξαγωγή του γεγονότος, ύστερα από διαγωνιστική διαδικασία που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής .Η τελική επιλογή των πόλεων που θα αναλάβουν το θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας είναι έργο ανεξάρτητης επιτροπής εμπειρογνωμόνων. (Εcoc2021, 2016).

Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αν και αποτελεί γεγονός που έλαβε χώρα και σε μεγάλα αστικά κέντρα είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία για δευτερεύουσας σημασίας ευρωπαϊκές πόλεις να προβληθούν, [Γλασκόβη, Αμβέρσα, Γκρατς, Κορκ, Θεσσαλονίκη, Στοκχόλμη] (Συναδινός , 2004). O σκοπός της διοργάνωσης αυτής είναι, σύμφωνα με τους Corijn και Van Praet διττός: πρώτα να γίνει ο πολιτισμός κάθε πόλης εύκολα προσβάσιμος στο Ευρωπαϊκό κοινό, και δεύτερον να δημιουργηθεί μία συνολική εικόνα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού (Richards,1996).

Πίνακας 1. Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης
Χρονολογίες

ΠΟΛΕΙΣ

ΑΘΗΝΑ
1985

ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ
1986

ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ
1987

ΔΥΤΙΚΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ
1988

ΠΑΡΙΣΙ
1989

ΓΛΑΣΚΩΒΗ
1990

ΔΟΥΒΛΙΝΟ
1991

ΜΑΔΡΙΤΗ
1992

ΑΜΒΕΡΣΑ
1993

ΛΙΣΑΒΟΝΑ
1994

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ
1995

ΚΟΠΕΓΧΑΓΗ
1996

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
1997

ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ
1998

ΒΑΪΜΑΡΗ
1989

ΡΕΙΚΙΑΒΙΚ,ΜΠΕΡΓΚΕΝ,ΕΛΣΙΝΚΙ,ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ,ΠΡΑΓΑ,ΚΡΑΚΟΒΙΑ,ΣΑΝΤΙΑΓΟ ΝΤΕ ΚΟΜΠΟΣΤΕΛΑ,ΑΒΙΝΙΟΝ,ΜΠΟΛΟΝΙΑ
2000

ΡΟΤΕΡΝΤΑΜ,ΠΟΡΤΟ
2001

ΜΠΡΙΖ,ΣΑΛΑΜΑΝΚΑ
2002

ΓΚΡΑΤΣ
2003

ΓΕΝΟΒΑ,ΛΙΛ
2004

ΚΟΡΚ
2005

ΠΑΤΡΑ
2006

ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ,ΣΙΜΠΙΟΥ
2007

ΛΙΒΕΡΠΟΥΛ,ΣΤΑΒΑΝΓΚΕΡ
2008

ΒΙΛΝΙΟΥΣ,ΛΙΝΤΣ
2009

ΕΣΣΕΝ,ΠΕΚΣ,ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
2010

ΤΟΥΡΚΟΥ,ΤΑΛΙΝ
2011

ΓΚΙΜΑΡΑΕΣ,ΜΑΡΙΜΠΟΡ
2012

ΜΑΣΣΑΛΙΑ,ΚΟΣΙΤΣΕ
2013

ΟΥΜΕΟ,ΡΙΓΑ
2014

ΜΟΝΣ,ΠΛΙΖΕΝ
2015

ΣΑΝ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ,ΚΡΑΚΟΒΙΑ
2016

ΑΑΡΧΟΥΣ,ΠΑΦΟΣ
2017

ΛΕΟΥΒΑΡΝΤΕΝ,ΒΑΛΕΤΑ
2018

ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗ,ΜΑΤΕΡΑ
2019

ΑΛΛΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΧΩΡΕΣ

2020

ΡΙΕΚΑ

ΓΚΑΛΓΟΥΕΙ

ΚΡΟΑΤΙΑ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

 

ΑΛΛΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΧΩΡΕΣ

2021

ΤΙΜΙΣΟΑΡΑ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

ΝΟΒΙΣΑΝΤ

ΣΕΡΒΙΑ

ΥΠΟΨΗΦΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ :ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΡΟΔΟΣ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ

ΕΛΛΑΔΑ

Πηγή: (Ιδία επεξεργασία)
3. Μεθοδολογία
Η μεθοδολογία του παρόντος άρθρου βασίζεται σε δευτερογενείς πηγές δεδομένων από ιστοσελίδες που συνδέονται με τη διοργάνωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας , από το τεύχος της υποψήφιας πόλης της Ελευσίνας (bidbook) , από βιβλία και από τις παρουσιάσεις των 2 μελών της επιτροπής Εleusis21 (Κέλλυ Διαπούλη και Πέγκυ Τσολακάκη) στα πλαίσια των μαθημάτων Αστική Ανάπλαση, Αναγέννηση και Ανάπτυξη του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης την Τετάρτη, 20.04.16 και Ειδικά Γεγονότα και Τοπική Ανάπτυξη του ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας την Πέμπτη 21.04.16.

4. Όραμα και στόχοι της Ελευσίνας από την ανάδειξη της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα
Το γενικό όραμα προβλέπει την ανάπτυξη της Ελευσίνας σε δυναμικό πολιτιστικό κέντρο στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής και θέτει 4 ειδικούς στόχους:
1.Την ενίσχυση και επέκταση των πολιτιστικών υποδομών.
2.Την ενδυνάμωση, ενίσχυση και προβολή του καλλιτεχνικού προφίλ της
πόλης.
3.Την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των ταλέντων των πολιτών και των
τοπικών καλλιτεχνών.
4.Την ανάδειξη του πολιτισμού ως αποφασιστικού παράγοντα ενίσχυσης
της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της καταπολέμησης των ανισοτήτων με προσανατολισμό τη βιώσιμη ανάπτυξη (Eleusina, 2016).

Εικόνα 1. Λογότυπο Ελευσίνας -υποψήφια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

5. Eπιδιώκει να ενισχύσει το πολιτιστικό της απόθεμα δημιουργώντας
μια παρακαταθήκη για ένα βιώσιμο μέλλον.
6. Τη μόνιμη εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα.
7. Η επαφή και η δικτύωση με το σύγχρονο πολιτιστικό περιβάλλον της Ευρώπης θα βοηθήσει σημαντικά την Ελευσίνα να ενδυναμώσει το πολιτισμικό της κεφάλαιο, να διαφοροποιήσει το πολιτιστικό της προϊόν εμπλουτίζοντάς το και να ενισχύσει την τεχνογνωσία της τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και σε επίπεδο
οργάνωσης, διαχείρισης και πολιτιστικής στρατηγικής
8. Τη συμμετοχή των πολιτών της περιοχής στις δραστηριότητες της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Ήδη έχει συσταθεί το Δίκτυο Δημιουργικών Πολιτών (ΔΔΠ) που θα συμβάλλει στην προετοιμασία του προγράμματος της πολιτιστικής πρωτεύουσας.
9. Διοργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων στη γειτονιά προσφύγων
10. Δημιουργία υπαίθριων πολιτιστικών δραστηριοτήτων (Εleusina, 2016 ;Διαπούλη και Τσολακάκη,2016).

5. Ποιοι είναι οι στόχοι του Δήμου Καλαμάτας αν αναλάβει το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας
Οι στόχοι της Καλαμάτας συνοψίζονται στους εξής :
• Στη δημιουργία Πολιτιστικής Στρατηγικής για τη δεκαετία 2016-2025 για την πόλη της Καλαμάτας, που θα αποτελέσει και την «κληρονομιά» ήδη από τη φάση της υποψηφιότητας,
• Στον προγραμματισμό για επαναχρησιμοποίηση χώρων και όχι απαραίτητα κτίσιμο νέων,
• Στην εμπλοκή των πολιτών στη μακροχρόνια στρατηγική και στη δημιουργία ενός «οικείου» σχεδίου βάσει της υφιστάμενης κατάστασης αλλά και των αναγκών των κατοίκων της,
• Στη χαρτογράφηση της υπάρχουσας κατάστασης στον τομέα του πολιτισμού,
• Στη δημιουργία καλλιτεχνικών ευκαιριών έκφρασης στους πολίτες της,
• Στη συμμετοχή όλων των πολιτών στη διαδικασία διεκδίκησης του τίτλου μέσω του σλόγκαν Συνεργάζομαι, εκφράζομαι ,δημιουργούμε! (Kalamata21, 2016)

Εικόνα 2. Λογότυπο Καλαμάτας για την υποψηφιότητά της ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης

• Στην αναβάθμιση της καλλιτεχνικής της παιδείας, στη βελτίωση και στην αξιοποίηση των πολιτιστικών της υποδομών, στη δημιουργία νέων υποδομών για την ανάδειξή της ως κύριου πολιτιστικού προορισμού, πέραν των μεγάλων αστικών κέντρων. Επίσης δίνεται η δυνατότητα στην Καλαμάτα να ολοκληρώσει έργα τα οποία χρονίζουν, όπως η αξιοποίηση των διατηρητέων, αλλά και να δημιουργήσει έργα «βιτρίνας» βελτιώνοντας την εικόνα της,

• Στην ευκαιρία να γνωρίσει και να συναναστραφεί ο καλλιτεχνικός κόσμος τις πόλης με καλλιτέχνες και «σχολές» από ολόκληρη την Ευρώπη. Επομένως ,οι καλλιτέχνες (επαγγελματίες και ερασιτέχνες) θα έχουν την ευκαιρία να γνωστοποιήσουν το έργο τους στο εξωτερικό και να ανταλλάξουν γνώμες και ιδέες με συναδέλφους τους εξωτερικού με απόρροια την ποιοτική αναβάθμισή τους (Kalamata21, 2016).

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ