Υπάρχει
μία σαφής αντίφαση ανάμεσα στις αρχές της δημοκρατίας, ως ένα σύστημα
οργάνωσης, εκπροσώπησης και προάσπισης των συλλογικών και ατομικών ελευθεριών
και της κομματοκρατίας. Η δημοκρατία προστατεύει (στις λιγότερο ώριμες
δημοκρατίες ενίοτε μόνο ονομαστικά) τον πλουραλισμό, την ελεύθερη έκφραση, τη
συνταγματικά κατοχυρωμένη ακαδημαϊκή ελευθερία, το δικαίωμα της άποψης, τον
δημόσιο και ιδιωτικό βίο, το δημόσιο λειτουργό, διαμορφώνοντας εύρυθμες
συνθήκες απρόσκοπτης άσκησης των καθηκόντων του. Αυτά αποτελούν τον πυρήνα της
αστικής, φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Αντίθετα
η κομματοκρατία θέτει έναν μονοδιάστατο στόχο θετικιστικής υφής που εξυπηρετεί
αποκλειστικά το κόμμα, τους μηχανισμούς του και μεμονωμένα πρόσωπα. Στα πλαίσια
αυτού του στρεβλωτικού μοντέλου δεν υπάρχει καμία λογική ωφελιμισμού [1],
δηλαδή ικανοποίησης των αναγκών των πολλών μέσα από την επιβολή συνθηκών
διαφάνειας, ισονομίας και ισοπολιτείας αλλά μόνο του πολιτικού φορέα ο οποίος
υπαγορεύει και επιβάλλει «κανόνες», νόρμες συμπεριφοράς και επιλογών. Αυτές
εξυπηρετούν αποκλειστικά ιδιοτελείς σκοπούς δημιουργώντας έναν ιστό
εξυπηρέτησης κομματικών αναγκών και παράλληλης συγκάλυψης άνομων πράξεων. Σε
αυτές τις περιπτώσεις η απουσία του κράτους ή η απροθυμία του να σπάσει τον
φαύλο κύκλο της διαφθοράς διαιωνίζει εκφυλιστικά φαινόμενα τα οποία εν τέλει
καθίστανται κανονικότητες.

Μηχανισμοί,
κρατικοί φορείς και υπηρεσίες ιδιοποιούνται και λειτουργούν όχι προς όφελος της
κοινωνίας αλλά προς κομματικό ή ατομικό όφελος. Ο Γ. Κοντογεώργης επισημαίνει
ότι «το 
ελληνικό πολιτικό σύστημα εγκαλείται για
τη βαθιά ριζωμένη ιδιοποίησή του και, συνάμα, για τον εκφαυλισμό του κρατικού
μηχανισμού από το πολιτικό προσωπικό και τις δυνάμεις της διαμεσολάβησης και
της διαπλοκής. Εγκαλείται επίσης για την εγκατάσταση μιας σχέσης μεταξύ
κοινωνίας και πολιτικής που διέρχεται από την «απο-συλλογικοποίηση» του
κοινωνικού ιστού και, συγκεκριμένα, από την προσωπική εξάρτηση του πολίτη από
τον πολιτικό».[2] Αυτό στο ευρύτερο
κοινωνικό πεδίο, αφού οι επί μέρους μικρόκοσμοι (πχ. πανεπιστήμιο) λειτουργούν
με όρους πειθαναγκασμού και την ευρύτερη αποδοχή της ομερτά ως ένα μέσο
επιβίωσης.  

Με
τη σειρά του ο Χ. Γιανναράς περιγράφει με απόλυτη σαφήνεια και γλαφυρό τρόπο το
καθεστώς κομματοκρατίας και τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του. Η χρήση του όρου
«καθεστώς» παραπέμπει σε μια ανελεύθερη οργανωτική δομή, ένα δυναστικό πλαίσιο
άσκησης εξουσίας, μία πολύπλοκη δομή μη συμβατή με το λειτουργικό πλαίσιο της φιλελεύθερης
δημοκρατίας. Ο ίδιος επισημαίνει ότι «στο καθεστώς της κομματοκρατίας δεν υπάρχει πτυχή του
κοινωνικού και του κρατικού βίου που να μην υπηρετεί πρωτίστως (ή αποκλειστικά)
τα κόμματα. Το Σύνταγμα το συντάσσουν τα κόμματα, το ψηφίζουν τα κόμματα, το
αναθεωρούν τα κόμματα, ερήμην του λαού. Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (εγγυητή
του πολιτεύματος) τον εκλέγουν τα κόμματα με παρασκηνιακό μεταξύ τους
αλισβερίσι. Τους προέδρους των ανώτατων δικαστηρίων, το ίδιο. Την ηγεσία των ΕΔ
επίσης. Η τοπική δήθεν αυτοδιοίκηση κομματικά κατευθυνόμενη. Τα ΜΜΕ
διαπλεκόμενα με τα κόμματα. Οι εκλογές πρυτάνεων και προέδρων Τμημάτων στα
Πανεπιστήμια έχουν προαποφασιστεί στα κομματικά γραφεία. Τα διοικητικά
συμβούλια επιστημονικών συλλόγων, επιμελητηρίων, κρατικών θεάτρων, ερευνητικών
ινστιτούτων, δημόσιων και ημι-δημόσιων οργανισμών κοινής ωφέλειας κομματοκρατούνται.
Το ίδιο και οι συνελεύσεις πανεπιστημιακών τμημάτων. Καθεστώς στην κυριολεξία
ολοκληρωτικό, η κομματοκρατία δυναστεύει ανάλγητα το κοινωνικό σώμα, το
φιμώνει, το εκβαρβαρώνει». [3]

Τα παραπάνω αναδεικνύουν το πρόβλημα διαφάνειας και επιβολής
κανόνων που να εξασφαλίζουν σε φορείς και άτομα τη στήριξη του κράτους δικαίου
και την επιβράβευση της αξιοκρατίας, βασική προϋπόθεση της επικυριαρχίας των
άριστων επί των αρεστών.

[2]
Γ. Κοντογεώργης, Κομματοκρατία και δυναστικό κράτος, Πατάκης, 2012

[3] Χρήστος Γιανναράς, Κομματοκρατία, Όταν οι πολίτες
υπερψηφίζουν τη λεηλασία της ζωής τους, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2002