Για τους ανασχηματισμούς των κυβερνήσεων υπάρχουν δύο μύθοι που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Μύθος πρώτος: Οι ανασχηματισμοί δεν προαναγγέλλονται.
Λάθος. Θυμάμαι τον Ιούνιο του 1994 όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου στους δημοσιογράφους που είχαμε μείνει μετά τη λήξη της Συνόδου Κορυφής στην Κέρκυρα μάς έκανε ένα βράδυ το τραπέζι και, μεταξύ των άλλων, μας είπε ότι σκέφτεται να κάνει ανασχηματισμό και ζήτησε τη γνώμη μας ακόμη και για υπουργούς. Κι άλλες φορές, άλλοι πρωθυπουργοί έχουν προαναγγείλει τις επικείμενες αλλαγές στο Υπουργικό τους Συμβούλιο. Αυτό ίσως που δεν έχει γίνει είναι να προαναγγέλλεται ανασχηματισμός από τρίτους. Από υπουργούς ή γενικούς γραμματείς υπουργείων. Και καλά η Ολγα Γεροβασίλη -ήτις από τον Μάιο έχει διαπιστώσει δύο ή τρεις φορές την ανάγκη να γίνει ανασχηματισμός, ο οποίος μάλιστα, όπως υποστήριξε προσφάτως, πρέπει να είναι και δομικός-, ας πούμε δικαιολογείται επειδή είναι κυβερνητική εκπρόσωπος. Ομως, ένας ειδικός γραμματέας του ΥΠΕΞ πόθεν αντλεί το δικαίωμα να προαναγγέλλει ανασχηματισμό – και μάλιστα «για να φύγουν τα βαρίδια από την κυβέρνηση»;
Επειδή λέγεται κι αυτός Τσίπρας και είναι ξάδελφος του πρωθυπουργού; Το κάνει μόνος του, οπότε έπρεπε να είχε απομακρυνθεί αμέσως ή με εντολή του προϊσταμένου συγγενούς του; Για να προετοιμάσει, όπως και η κυρία Γεροβασίλη, το έδαφος για τις αλλαγές στο υπουργικό σχήμα που θα κάνει κάποια στιγμή ο πρωθυπουργός; Για να καλλιεργήσει προσδοκίες; Για να καταλαγιάσει αντιρρήσεις και διαφωνίες συντρόφων του παραμονές του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ και της δεύτερης αξιολόγησης; Ο,τι κι αν είναι, δεν είναι πάντως σοβαρά πράγματα και, αν μη τι άλλο, ξενίζουν.
Ποιος επιβάλλει ανασχηματισμό
Μύθος δεύτερος: Ο ανασχηματισμός είναι αποκλειστικό προνόμιο του πρωθυπουργού. Λάθος. Ο πρωθυπουργός μπορεί, κατά το Σύνταγμα, να ορίζει και να παύει τους υπουργούς, όμως το ποιοι θα μετέχουν στο Υπουργικό Συμβούλιο είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, αλλά και συμφερόντων – ακόμη και εξωπολιτικών ή κέντρων που η αναφορά τους είναι στο διπλωματικό ή και επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Επίσης, η απόφαση για ανασχηματισμό μπορεί να προκύψει λόγω πολιτικών και άλλων διαφωνιών στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Μπορεί δηλαδή τον ανασχηματισμό να τον επιβάλλουν υπουργοί που παραιτούνται για πολλούς και διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων και σκανδαλώδεις υποθέσεις, και όχι επειδή το θέλει ο πρωθυπουργός. Επιπροσθέτως, το αν θα είναι ο άλφα ή ο βήτα υπουργός και σε ποιο πόστο δεν το αποφασίζει πάντοτε ο πρωθυπουργός, αλλά μπορεί να προκύπτει ως ανάγκη εσωκομματικών συμβιβασμών ειδικά σε πολυτασικά και πολυκεντρικά κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Επομένως, ακόμη κι αν δεν το ήθελε ο Αλέξης Τσίπρας, δεν μπορεί να μη λάβει υπόψη του τους συσχετισμούς και τις αποφάσεις του κομματικού συνεδρίου και να μη σταθμίσει τις επιδόσεις και την απήχηση των «53+» του Ευκλείδη Τσακαλώτου.
Και φυσικά, σε περιπτώσεις συμμαχικών κυβερνήσεων η προνομία του πρωθυπουργού είναι κολοβή, αφού ο κάθε εταίρος-επικεφαλής κόμματος του κυβερνητικού συνασπισμού είναι αυτός που αποφασίζει, εν προκειμένω ο Πάνος Καμμένος, για ορισμένο αριθμό προσώπων τα οποία θα φέρουν την υπουργική ιδιότητα.
Επικοινωνιακό μπαράζ
Τα γράφω όλα αυτά επειδή λέγεται και γράφεται κατά κόρον ότι θα γίνει την εβδομάδα που μας έρχεται, και μάλιστα Δευτέρα ή Τρίτη, ανασχηματισμός. Δεν ξέρω αν ο πρωθυπουργός έχει βαρεθεί τις φάτσες κάποιων υπουργών του και βιάζεται τόσο πολύ να τις αλλάξει, όμως την εβδομάδα που μας έρχεται φαντάζει δύσκολο να κάνει αλλαγές στο Υπουργικό Συμβούλιο. Η εβδομάδα που ακολουθεί είναι εβδομάδα κομματικών αλλαγών. Μετά το συνέδριο πρέπει η νέα Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ να συνέλθει για να εκλέξει γραμματέα, Πολιτικό Γραφείο και να στελεχώσει άλλες επιτροπές της Κουμουνδούρου. Επίσης, μου φαντάζει δύσκολο να μη θελήσουν ο κ. Τσίπρας και οι συν αυτώ (η Ενωτική Κίνηση δηλαδή και οι άλλες κομματικές ομάδες που τον στηρίζουν) να απολαύσουν τον θρίαμβό τους στο συνέδριο. Εάν κάνει αμέσως ανασχηματισμό, τα φώτα της δημοσιότητας, ως είναι φυσικό, θα πέσουν στις αλλαγές στην κυβέρνηση και όχι στα αποτελέσματα του κομματικού συνεδρίου, τα οποία είναι υπέρ του πρωθυπουργού και των στενών συνεργατών του.
Πολιτικοί όπως ο Τσίπρας, που είναι γαλουχημένοι να δίνουν μεγάλη σημασία στους κομματικούς μηχανισμούς, δεν θα άφηναν να χαθεί η δυναμική του κομματικού τους θριάμβου, ειδικά όταν στόχος του, όπως τον προσδιόρισε και στην ομιλία του, είναι να σπάσει τα στεγανά του 4% της Κουμουνδούρου και να ανοίξει τον ΣΥΡΙΖΑ στην κοινωνία, σε μια προσπάθεια αντιστοίχισής του με το 36% που έλαβε στις εκλογές.
Ενας ακόμη λόγος για να μη γίνει αυτή την εβδομάδα, ίσως και τον Οκτώβριο, ο ανασχηματισμός είναι και το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός δεν έχει ακόμη αποφασίσει τι ακριβώς θα κάνει με τη δομή και τα πρόσωπα της κυβέρνησής του. Και κυρίως πότε θα τον κάνει. Εξυπακούεται ότι αν γραμματέας του κόμματος πάει κάποιος εν ενεργεία υπουργός -όπως υπονόησε ευθέως ο κ. Τσίπρας όταν είπε ότι είναι μεγαλύτερης αξίας η θέση στην Πολιτική Γραμματεία του κόμματος από αυτήν στο Υπουργικό Συμβούλιο- ο ανασχηματισμός καθίσταται επιβεβλημένος. Θα ήταν οξύμωρο και σε πλήρη δυσαρμονία με το κλίμα που έχει καλλιεργηθεί να αντικατασταθεί απλώς ο υπουργός ή οι υπουργοί που θα εκλεγούν στην Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ. Εξυπακούεται ότι ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, εξερχόμενος από το συνέδριο νικητής και τροπαιούχος, θα μπορέσει να περιορίσει -ακόμη και να περιθωριοποιήσει- εκείνες τις φωνές στην κυβέρνηση και την Κουμουνδούρου που επιμένουν να τον θεωρούν πρώτο μεταξύ ίσων και να υποστηρίζουν ότι για την Αριστερά ο σχηματισμός και η λειτουργία της κυβέρνησης είναι πρωτίστως συλλογική κομματική υπόθεση και δεν περιορίζεται από τα συνταγματικώς προβλεπόμενα.
Ο κ. Τσίπρας γνωρίζει ότι με τον ανασχηματισμό πρέπει να σπάσει αυγά και να ανατινάξει γέφυρες με όσους θεωρούν ότι πρέπει να μετέχουν αυτοδίκαια, λόγω κομματικής προϊστορίας, στην κυβέρνηση. Η κυβέρνηση του Σεπτεμβρίου 2015 ήταν αποτέλεσμα των κομματικών ισορροπιών όπως είχαν διαμορφωθεί μετά τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ λόγω της υποχώρησης από το δημοψήφισμα και της υπογραφής του τρίτου μνημονίου. Τώρα καλείται να φτιάξει κυβέρνηση που θα παράγει μεταρρυθμιστικό έργο, δεν θα βραχυκυκλώνει από ιδεοληψίες, θα προωθεί την εθνική και πολιτική συνεννόηση και ταυτοχρόνως θα ανταποκρίνεται στην ανάγκη γονιμοποίησης της Αριστεράς με τη Σοσιαλδημοκρατία και το Ριζοσπαστικό Κέντρο προκειμένου να μετεξελιχθεί ο ΣΥΡΙΖΑ, τηρουμένων των αναλογιών, σε ένα νέο ΠΑΣΟΚ, στη δημοκρατική-προοδευτική παράταξη του πολιτικού μας συστήματος. Οι περισσότεροι αμφιβάλλουν ότι μπορεί να το πετύχει, όμως όσοι συμφωνούν με τη στροφή του ΣΥΡΙΖΑ στον ρεαλισμό υποστηρίζουν ότι «ο Αλέξης έχει αποδείξει ότι είναι όπως τα παγοθραυστικά και η κυβέρνηση που θα (ανα)σχηματίσει θα φέρει αποκλειστικά τη δική του σφραγίδα».
Ξεπέρασε τα ταμπού
Γι’ αυτό και θεωρούν ότι δεν θα λάβει υπόψη του ενστάσεις του τύπου «ο Φίλης δεν μπορεί να φύγει από το υπουργείο Παιδείας επειδή θα θεωρηθεί νίκη της Εκκλησίας ή ο Κουρουμπλής πρέπει να είναι οπωσδήποτε στην κυβέρνηση επειδή εκφράζει τους Πασοκογενείς», ενώ φαίνεται ότι έχει ξεπεράσει και το «ταμπού» της παλιάς φρουράς που πρέπει έστω και τιμής ένεκεν να είναι στην κυβέρνηση πρόσωπα όπως, ας πούμε, ο Αριστείδης Μπαλτάς. Πάντως, σε αυτό που συμφωνούν σχεδόν όλοι είναι ότι το πιο δύσκολο πρόβλημα που έχει να λύσει ο πρωθυπουργός είναι αυτό του οικονομικού επιτελείου. Θα παραμείνει η τριπλέτα Δραγασάκης – Τσακαλώτος – Σταθάκης ή, εφόσον τελεσφορήσει η δεύτερη αξιολόγηση, θα αναλάβουν άλλοι, και μάλιστα από τη νέα γενιά, να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση που θα διαμορφωθεί; Το πιθανότερο είναι ότι θα αλλάξει, αν και δεν έχει τον κατάλληλο «πάγκο», όπως έχει παραδεχθεί σε συνομιλητές του ο ίδιος πρωθυπουργός. Να σημειώσουμε εδώ ότι όταν γίνει ο ανασχηματισμός θα πρέπει η νέα σύνθεση της κυβέρνησης να μην έχει ως βαρίδι τον εσωτερικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει μεταξύ υπουργών και συνεργατών του πρωθυπουργού.
