Του Δημήτρη Αντωνόπουλου
Τους τελευταίους μήνες τα νησιά μας είναι διαρκώς στην επικαιρότητα: πρόσφυγες, τουρκικό, διακοπές! Αραγε, τα φροντίζουμε αρκετά για να τα έχουμε… ετοιμοπόλεμα όταν τα χρειαζόμαστε; Η πρωτογενής παραγωγή, ήταν πάντοτε ακρογωνιαίος λίθος της τοπικής τους οικονομίας.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Αντιγράφουμε από αναλύσεις αποτελεσμάτων εισηγμένων εταιρειών: Σωσίβιο και για το 2016 θα είναι οι πρόσφυγες για την ελληνική ακτοπλοΐα, αν συνεχιστεί βέβαια η ίδια κατάσταση στο βορειοανατολικό Αιγαίο.
Το 2015 τα έσοδα των εταιρειών που ενεπλάκησαν στη μεταφορά προσφύγων, είτε με ναυλωμένα πλοία είτε με κανονικά δρομολόγια, ενισχύθηκαν κατά περίπου 30 εκατ. ευρώ, μια χρονιά που εάν εξαιρεθούν οι πρόσφυγες η ακτοπλοϊκή κίνηση ήταν μειωμένη κατά 7% σε σχέση με το 2014. Σημειώνεται ότι το 2014 ήταν η πρώτη χρόνια μετά το 2008 που παρατηρήθηκε άνοδος της επιβατικής κίνησης (+7%).
Με άλλα λόγια, επειδή τα καράβια μετέφεραν καταχείμωνο περισσότερους επιβάτες απ’ ό,τι συνήθως, οι ελλειμματικές και ζημιογόνες ακτοπλοϊκές εταιρείες, γύρισαν σε κέρδη. Αρα εάν αυτή η κατάσταση, δηλαδή των αυξημένων χειμερινών επιβατών, ήταν μόνιμη, θα μπορούσαν οι εν λόγω εταιρείες να προσέφεραν καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες παράλληλα με κερδοφορία! Και πως θα αυξάνονταν οι χειμερινοί επιβάτες; Μα φυσικά με την τοπική ανάπτυξη των νησιών και τους επιχειρούντες τοπικά καθώς και τα εμπορεύματά τους να ταξιδεύουν στις αγορές της ενδοχώρας και του εξωτερικού.
Εμάς εδώ θα μας απασχολήσει με ποιον τρόπο η τοπική αγροτική ανάπτυξη θα μπορούσε να συνεισφέρει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σε όλους γνωστό οτι τα Ελληνικά νησιά για γεωγραφικούς και γεωλογικούς λόγους παράγουν μοναδικά γευστικά προϊόντα σε μικρές ποσότητες. Αρα αναφερόμαστε σε προϊόντα που απευθύνονται σε καταναλωτές που λέμε “ψαγμένους” και κατά συνέπεια προτίθενται να πληρώσουν κάτι παραπάνω. Τέτοια προϊόντα υπάρχουν πολλά και σε όλους τους κλάδους: ντομάτες και άλλα σχετικά λαχανικά από ηφαιστιακές γαίες της Μήλου, της Νησίρου και ένα σωρό άλλων νησιών, αρνίσιο κρέας από κοπάδια που βόσκουν δίπλα στη θάλασσα και πίνουν θαλασσινό αλάτι -μη σας φαίνεται παράξενο αυτό θα μπορούσε να γίνει κορυφαίο εξαγώγιμο προϊόν σε τιμές που η ελληνική αγορά δεν θα μπορούσε να πλησιάσει, πλήθος τυριών μικρής και πολύ μικρής παραγωγής με ιδιαίτερες και μοναδικές γεύσεις από όλα σχεδόν τα νησιά, πατάτες από τη Νάξο, λάδι από τα νησιά του βορείου Αιγαίου με πρώτη την Μυτιλήνη, δρεπτά άνθη και εσπεριδοειδή από την Χίο, την πατρίδα της τουλίπας και την περιοχή που ίσως πρωτοκαλλιεργήθηκε ορχιδέα πολύ νωρίς στην Ελλάδα, κριθάρια από όλα τα νησιά με αυξημένη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη λόγω ηλιοφάνειας (ο Κάρολος Φιξ κουβαλούσε κριθάρια για μπύρα από την Κύθνο με καΐκια!), την ταπεινή κάπαρη που την συναντούμε πια σε όλες τις καθωσπρέπει σαλάτες, μέλι θυμαρίσιο από την Λήμνο και τα Κύθηρα. Αυτά ως ένας συνοπτικός και ενδεικτικός κατάλογος των αγροτικών προϊόντων.
Να μην ξεχάσουμε τα “πατενταρισμένα” από τα παλιά χρόνια, λόγω ανάγκης συντήρησης της πρώτης τους ύλης, προϊόντα πρώτης μεταποίησης όπως είναι τα κριθαρένια παξιμάδια, τα κουλουράκια, τα γλυκά με τοπικές πρώτες ύλες (θυμηθείτε τι γίνεται στη Σύρο με τους πωλητές να μπουκάρουν στο καράβι που σταθμεύει για λίγα λεπτά στο λιμάνι), τα γλυκά του κουταλιού, τα αμυγδαλωτά κ.α. Ο κατάλογος είναι μακρύς. Φυσικά δεν αναφερόμαστε στην Κρήτη όπου από μόνη της αποτελεί ένα ξεχωριστό διατροφικό κέντρο, σε σημείο που οι Κρητικοί να…μας φοβερίζουν οτι εάν αυτονομηθούν, οι υπόλοιποι Ελληνες θα πεινάσουμε! Τα δε Σαντορινιά προϊόντα, όπως είναι και λιγοστά, θα έπρεπε να πωλούνται από τα Harrods και πάνω… Περιμένετε να δείτε τι θα συμβεί φέτος με την “πραγματική” φάβα Σαντορίνης λόγω μικρής παραγωγής. Ενα μικρό χαβιάρι στο Αιγαίο!
Σήμερα όμως τα νησιά μας εισαγάγουν το μεγαλύτερο μέρος της τροφής που χρειάζονται ντόπιοι και ξένοι. Μικρές και φωτεινές εξαιρέσεις, απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Έχουν όμως την δυνατότητα, πρώτον να αυξήσουν την διατροφική τος αυτάρκεια και δεύτερον να εξάγουν μέρος της παραγωγής τους, νωπό ή μεταποιημένο. Στην περίπτωση αυτή, εμπορεύματα, αγροτικά εφόδια, πωλητές, αγοραστές, επιστήμονες θα πηγαινοέρχονταν με τα καράβια των εσωτερικών γραμμών και οι τριμηνιαίες καταστάσεις τους θα ήταν πάντα θετικές. Δεν θα περίμεναν οι καραβοκυραίοι πότε θα γίνει πόλεμος στη γειτονία μας να έλθουν πρόσφυγες, εθελοντές δημόσιοι λειτουργοί και άνθρωποι της ενημέρωσης για να πουλήσουν εισιτήρια την χαμηλή περίοδο. Επιπλέον, θα μπορούσαν να εκλογικεύσουν τις τιμές τους σε χαμηλότερα από τα σημερινά επίπεδα, προσελκύοντας ακόμη περισσότερους ταξιδιώτες χειμώνα καλοκαίρι.
Η χάραξη και υλοποίηση μιας πολιτικής για την τόνωση της αγροτικής παραγωγής στα Ελληνικά νησιά δεν είναι καινούργια. Για την ακρίβεια είναι μια αλυσίδα αποτυχιών, με κορυφαίο φιάσκο τις λιμνοδεξαμενές σε πολλά νησιά και με μοναδικό διαχρονικό επίτευγμα την επιδότηση των μεταφορικών αγροτικών προϊόντων και κυρίως ζωοτροφών προς τα νησιά, διανέμοντας φυσικά ευρωπαϊκά κονδύλια.
Μια νησιώτικη πολιτική είναι προφανές οτι είναι εθνική ανάγκη για λόγους που όλοι γνωρίζουμε και τις τελευταίες ημέρες αποκαλύπτονται μπροστά μας με μεγαλοπρέπεια. Αλλά το επιβάλει και η ίδια η λογική: σε τόπους ελκυστικούς να ζει κανείς, δεν μπορεί να μην δεν υπάρχουν εναλλακτικές ευκαιρίες απασχόλησης παρά μόνο ο τουρισμός. Ούτε μπορεί να συνεχίσει να μένει ανεκμετάλλευτο το ιδιάζον και πολυ-ποικιλιακό παραγωγικό δυναμικό των νησιών μας, την εποχή που τα μεγάλα γευστικά σαλόνια αναζητούν το ιδιαίτερο, το μοναδικό, το ξεχωριστό, το λίγο, το σπάνιο. Δηλαδή αυτά ακριβώς που μπορούν να παράγουν τα νησιά μας. Κοινώς:είμαστε για δέσιμο!
Αρκεί να σκεφθεί κανείς, ότι τα προϊόντα αυτά αν παράγονταν σε κάποια σημαντική ποσότητα, δηλαδή κάτι περισσότερο πό την κουζίνα του κάθε σπιτιού, δεν θα είχαν καμία ανάγκη σύγχρονων τεχνικών marketing και πωλήσεων, αφού θα μπορούσαν με ευκολία να συνδεθούν με τον ανέμελο χρόνο των διακοπών και να καταλάβουν προνομιακή θέση στις καταναλωτικές προτιμήσεις όλων μας. Θα τα έψαχνα οι καταναλωτές και όχι το αντίθετο όπως συνήθως συμβαίνει. Ας επισημάνουμε εδώ την πολύ σημαντική δουλειά που κάνουν τα “νεομπακάλικα”, καθώς και τα πολλά καταστήματα ηλεκτρονικού εμπορίου.
Μέχρι όμως να συμβεί το θαύμα της παραγωγής διατροφικών προϊόντων στα νησιά μας, μεγάλα και μικρά, θα πρέπει λόγω της σημασίας του θέματος να πάρουμε εμείς την κατάσταση στα χέρια μας. Μην περιμένετε από παράλυτους κρατικούς μηχανισμούς να κάνουν αυτά που πρέπει: να δημιουργήσουν δηλαδή τις προϋποθέσεις που δεν δημιουργήθηκαν σε εποχές χρηματοοικονομικά -και όχι μόνο- άνετες, να ιδρύσουν τεχνολογικά ινστιτούτα νησιώτικης γεωργίας και κτηνοτροφίας, να κατευθύνουν την μελισσοκομία, να βελτιώσουν τα κρέατα από ντόπιες φυλές που είναι ποτισμένα με θαλασσινό αλάτι, να διαφυλάξουν τις ντόπιες φυλές και ράτσες ζώων αλλά και ποικιλιών φυτών, να σχεδιάσουν μηχανήματα κατάλληλα για τα μικρά χωράφια, να αναστήσουν τις αναβαθμίδες και να τις μετατρέψουν σε μελισσοκομικούς και όχι μόνο παραδείσους, να διαχειριστούν με σύνεση και σοφία το νερό όπως έκαναν οι παλαιότεροι.
Ως καταναλωτές, θα πρέπει εμείς να στηρίξουμε τις όποιες παραγωγικές προσπάθειες προέρχονται από τα νησιά μας, Αιγαιοπελαγίτικα και Επτάνησα, με ρεαλισμό και χωρίς επιδεικτική διάθεση. Η θέση τους στο καθημερινό τραπέζι δεν μπορεί να είναι σήμερα ένας ρεαλιστικός στόχος, για τους περισσότερους από εμάς. Οι υψηλές τιμές τους, απόρροια της μοναδικότητας τους, του υψηλού κόστους παραγωγής και των μεταφορικών, δεν τα κατατάσσουν σε αυτό που λέμε καθημερινό καλάθι της νοικοκυράς.
Αντίθετα όμως, στα γιορτινά και επετειακά τραπέζια, τέτοια ξεχωριστά προϊόντα πρέπει να βρουν τη θέση τους. Χαράξετε ο καθένας από εσάς την δικιά του νησιώτικη αγροτική πολιτική, επιβραβεύοντας τους παραγωγούς αυτούς που αντιμετωπίζουν πολύ περισσότερα προβλήματα από όλους τους άλλους παραγωγικούς Ελληνες, αφού εκτός των άλλων έχουν να αντιμετωπίσουν και την απόσταση από τα κέντρα διοίκησης και τις αγορές (με τρόμο σκέπτομαι τι θα τραβήξει κάποιος να βγάλει άδεια λειτουργίας για ένα Κυκλαδίτικο ή Δωδεκανησιακό τυροκομείο ή τυποποιητήριο κρέατος).
Κινηθείτε άμεσα: Στα γενέθλια του παιδιού σας αγοράστε νησιώτικα γλυκά. Στην παρέα σας δώστε τους να δοκιμάσουν ένα από τα πολλά νησιώτικα τυριά. Χαρίστε δώρο ένα βάζο καθαρό θυμαρίσιο μέλι. Στο Πασχαλινό τραπέζι προτιμήστε νησιώτικα αρνιά .Αναλάβετε τον ρόλο του πρεσβευτή: Πάρτε στις διακοπές σας και κάποια προϊόντα και χαρίστε τα στους συγγενείς και φίλους. Κάπου θα τα χωρέσετε, όπως χωρέσατε και τα σαλάμια και τις παρμεζάνες από την Ιταλία, κι ας σας απαγόρευαν οι εταιρείες χαμηλού κόστους να υπερβείτε συγκεκριμένα όρια. Και τέλος παραφράζοντας ελαφρά τον περίφημο Δειπνοσοφιστή, φωνάξτε ένα βραδάκι του Σεπτέμβρη δύο φίλους, βγάλτε ένα τραπεζάκι στην βεράντα, λίγο ούζο από την Μυτιλήνη, λίγο αρσενικό από την Νάξο, παξιμάδια, λίγα κρίταμα και κάντε μια σπονδή στην ελληνική νησιώτικη κουζίνα.
* Ο κ. Δημήτρης Αντωνόπουλος είναι Αγροτοοικονομολόγος Msc -Παραγωγός Κελυφωτού Φιστικιού
