Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ “ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΙΚΗ”

Γράφει ο Στέλιος Φενέκος*

Σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα του σήμερα, εκδηλώνονται ενέργειες απαξίας των πολιτικών αλλά και της πολιτικής. Η πολιτική δαιμονοποιείται όχι μόνο εξαιτίας των αναποτελεσματικών δράσεων, αλλά κυρίως λόγω της διαφθοράς, του αμοραλισμού και της ανικανότητας πολλών πολιτικών.

Θα διαχωρίζαμε συνεπώς την ουσία της πολιτικής που αφορά τις πολιτικές καθαυτές δράσεις για την ευημερία της κοινωνίας την διασπορά των ιδεών και των αξιών σε αυτήν, από τις δράσεις που αφορούν την εκλογή και την προώθηση ενός πολιτικού φορέα.
Στην Γαλλία αλλά και αλλού, έχει αναπτυχθεί σημαντική συζήτηση για την “Μετα-πολιτική” (με τους Alain Badiou, Jacques Rancière), μία έννοια που αναφέρεται φυσικά στην ουσία της πολιτικής και όχι στις εκλογικές δράσεις ενός πολιτικού σχηματισμού.

Το πρόθεμα “μετά”στα Ελληνικά έχει χρονική σημασία, δηλαδή αργότερα, π.χ μετά από μία ώρα, ή τοπική, δηλαδή πέρα ή δίπλα από κάτι. Στα Λατινικά η ισοδύναμη λέξη είναι “post” ή “ad”.
Στην επιστημολογία, το πρόθεμα μετα- χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι αναφερόμαστε σε μία γνωσιακή διαδικασία για την έννοια της δεύτερης συνθετικής λέξης. Για παράδειγμα, τα “metadata” είναι data για τα data.

Η σύγχρονη διαδικασία να εξετάζουμε μια έννοια με την ίδια την ουσία της, έχει οδηγήσει σε σύνθετες έννοιες όπως “μεταγνώση (metacognition)”, δηλαδή την γνωσιακή διαδικασία για την γνωσιακή λειτουργία, “μεταθεωρία (meta-theory)”, την εξέταση των ιδιοτήτων της θεωρίας, τις μεθόδους, την μορφή την λειτουργία της.

“Μετα-πολιτική” συνεπώς είναι η συζήτηση για την ίδια την πολιτική, για το πως διαμορφώνεται, λειτουργεί και επιδρά πολιτικά στα κοινωνικά συστήματα. Είναι η πνευματική, αναλυτική δραστηριότητα που εξετάζει πως λειτουργεί η πολιτική στον τρόπο διαμόρφωσης μιας ιδεολογίας ή κοσμοθεωρίας, στον τρόπο διάδοσης των ιδεών και των αξιών και στις επιδράσεις της στην κοινωνία. Στον ευρύτερο ορισμό της, η Μετα-πολιτική ως μελέτη της γνωσιακής διαδικασίας της πολιτικής, έχει σκοπό την βελτίωση των σχέσεων της με το κράτος, την κοινωνία και το άτομο.

Προϋποθέτει τον ενσυνείδητο ρόλο της κοινωνικής διαμεσολάβησης από τους πολιτικούς φορείς, καθως και την ικανότητα μελέτης και κατανόησης της αναλυτικής, συνθετικής, και κανονιστικής γλώσσας της ίδιας της πολιτικής.

Η Μεταπολιτική δραστηριότητα αποκλείει την άμεση πολιτική δράση εκλογικής σκοπιμότητας (κομματική πολιτική, εκλογικές εκδηλώσεις, πολιτικές εκστρατείες, κλπ).

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
1. Το κύριο πεδίο αναφοράς της μεταπολιτικής είναι ο πολιτισμός. Ο πολιτισμός είναι πεδίο πολύπλοκο, δυναμικό, αυτοδύναμο, και αδύνατον να χειραγωγηθεί. Η αλλαγή δε πολιτικής κουλτούρας είναι δύσκολη, αβέβαιη, και αργή και είναι πολύ δύσκολο να επιβληθεί. Ευκολότερα καταστρέφεται παρά δημιουργείται.

2. Η μετα-πολιτική έχει εκφραστεί με όρους που είναι γενικοί, στομφώδεις, αόριστοι, είτε πολύ πνευματικοί, λογοτεχνικοί και αφηρημένοι. Οι ιδέες έχουν συνέπειες όταν γίνονται κατανοητές και ευρύτερα γνωστές. Για να γίνει όμως η Μετα-πολιτική ορατή, αξιόπιστη, και πρακτική, είναι απαραίτητο να εμφανίζεται ως ένα έργο σε εξέλιξη, με στοχευμένες δράσεις και αποτελέσματα σε σταδιακά και ορατά βήματα, παρά μια χίμαιρα.

3. Η μεταπολιτική δεν είναι ανεξάρτητη. Η μεταπολιτική για να υποστηρίζει την βελτίωση της πολιτικής για την κοινωνική ευημερία, πρέπει να εκφράζεται με πρακτικό τρόπο με μία “στρατηγική τριών βαθμίδων”. Η στρατηγική αυτή πρέπει να αναφέρεται σε δράσεις πολιτιστικού, κοινωνικού, και πολιτικού ακτιβισμού. Για μία ολοκληρωμένη προσέγγιση της μετα-πολιτικής στην πράξη, κάθε μορφή ακτιβισμού θα πρέπει να συμπληρώνει και να ενισχύει τις άλλες μορφές, με σκοπό την πληρέστερη ενσυνείδητη ενάσκηση της πολιτικής.

4. Η Μεταπολιτική ως έννοια πρέπει να διακρίνεται από την πολιτική θεωρία. Δεν επιδιώκει να υπαγορεύσει τη σωστή πορεία πολιτικής δράσης. Αφορά τη σκέψη σε μία μορφή ανώτερης τάξης από την ίδια την πολιτική και αναφέρεται στην γνωσιακή διαδικασία της λειτουργίας της και της επίδρασής της στα άτομα και στην κοινωνία. Να καταλάβουμε δηλαδή πως διαμορφώνεται η ίδια η πολιτική σε επίπεδο ιδεολογίας, σκοπών και μέσων, πως εξελίσσεται σε ένα διαρκές διαλεκτικό επίπεδο με τα άτομα και την κοινωνία και πώς την επηρεάζει και μεταλλάσσεται συνεχώς μέσα από τις επί μέρους δράσεις πολιτισμικού, κοινωνικού και πολιτικού ακτιβισμού.

5. Η μεταπολιτική ως γνωσιακή διαδικασία δεν πρέπει να περιορίζεται στους καθηγητές, μελετητές, διανοούμενους, και συγγραφείς. Ενέχεται ο κίνδυνος να εκληφθεί η μεταπολιτική ως ελιτισμός. Όμως στον σημερινό πολύπλοκο κόσμο της παγκοσμιοποίησης, είναι σαφής η απαίτηση για μίας άλλης μορφής “δεξαμενών σκέψης”, που να παράγουν εφαρμόσιμες προτάσεις για την καλύτερη λειτουργία της ίδιας της πολιτικής. Υπάρχει η ανάγκη για “συστήματα άρδευσης” που να ποτίζουν την πολιτική ζωή του τόπου και την κοινωνία ολόκληρη με εκλαΐκευμένες νέες ιδέες.

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε ένα οπλοστάσιο με πρακτικές ιδέες, καθώς και ένα αξιόπιστο σύστημα διοικητικής μέριμνας (logistics) για την αποτελεσματική διάχυσή τους και η “Μετα-πολιτική” μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία τους.

*Ο Στέλιος Φενέκος είναι πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ