Γράφει ο Στέλιος Φενέκος*
Θα προτείναμε στους κρατικούς λειτουργούς και κυβερνητικούς εκπροσώπους να αποφεύγουν βιαστικές και αβασάνιστες δημόσιες δηλώσεις, γιατί το ζήτημα των Τούρκων αιτουμένων ασύλου, είναι εξόχως σοβαρό όχι μόνο για τις επικείμενες σχέσεις μας με την Τουρκία, αλλά κυρίως για το σθένος, την ακεραιότητα και την προσήλωσή της χώρας μας στις αρχές του διεθνούς δικαίου και στα ανθρωπιστικά ιδανικά μας.
1. Ας δούμε με ψυχρό μάτι τις δυνατότητες διεθνούς δικαίου που δημιουργούνται για να διαχειριστεί η χώρα μας το ζήτημα:
• Το ελικόπτερο Black Hawk της τουρκικής αστυνομίας, έφτασε στη χώρα χωρίς σχέδιο πτήσης, πλην όμως εξέπεμψε σήμα κινδύνου και προσγειώθηκε μετά από έγκριση των αρμοδίων αρχών.
• Συνεπώς το επιχείρημα για παράνομη είσοδο στην χώρα, (πέραν των επιχειρημάτων για πολιτική δίωξη που θα υπάρξουν), παρουσιάζει νομικά κενά γιατί προσκρούει στο σήμα κινδύνου και στην έγκριση του αιτήματος προσγείωσης.
• Έως ότου εξεταστεί από τις αρμόδιες αρχές το αίτημά τους για παροχή ασύλου θα πρέπει να κρατηθούν για να εξακριβωθούν εάν όντως συντρέχουν οι λόγοι γι’ αυτό, αλλά και για δική τους κυρίως προστασία.
• Το ελικόπτερο θα πρέπει να παραδοθεί άμεσα στην Τουρκία.
2. Ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών, Τσαβούσογλου, ζήτησε άμεσα την έκδοση τους, πράγμα διεθνολογικά αδύνατον.
3. Η κυβερνητική εκπρόσωπος Όλγα Γεροβασίλη με την άγνοια και την επιπολαιότητα που την διακρίνει, βιάστηκε να πει ότι “κατηγορούνται στην Τουρκία για παραβίαση της συνταγματικής νομιμότητας και συμμετοχή σε πραξικόπημα με στόχο την κατάλυση της δημοκρατίας”, πριν ακόμη ολοκληρωθούν οι σύννομες διαδικασίες απαγγελίας κατηγορίας στην γείτονα χώρα και πριν αυτές διαβιβασθούν επίσημα στις Ελληνικές αρχές.
4. Σημαντικές παράμετροι στην επιχειρηματολογία που εκτιμάται ότι θα αναπτυχθεί στην συνέχεια αποτελούν και τα παρακάτω:
• Στην Τουρκία δημιουργείται προβληματισμός για την θανατική ποινή (έχουν αρχίσει να συζητούν δια στόματος Ερντογκάν την επιβολή της θανατικής ποινής σε συμμετέχοντες στο πραξικόπημα). Υπάρχει ολόκληρη νομολογία στο διεθνές δίκαιο για την μη έκδοση σε χώρες που υπάρχει ο κίνδυνος να καταδικαστούν σε θάνατον.
• Υφίσταται υποχρέωση των κρατών να μην απελαύνουν τους αιτούντες σε κράτη όπου υπάρχει η βάσιμη υπόνοια ότι θα υποστούν προσβλητική μεταχείριση, παραβίαση δηλαδή των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, «απόλυτων» (ζωή, αξιοπρέπεια) ή μη (κακομεταχείριση, βασανισμούς, στέρηση δικαιώματος πραγματικής προσφυγής).
• Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κατοχυρώνει το δικαίωμα του καθενός να ζητά άσυλο. Η χορήγηση ασύλου συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα του κράτους, και υποχρεούνται όλα τα κράτη να σεβαστούν τη σχετική επιλογή ως κυριαρχική.
• Στο πλαίσιο αυτό, ένα κράτος είναι δυνατόν να σταθμίσει άλλα δικαιώματα, αρχές ή συμφέροντα προκειμένου να προβεί στη χορήγηση ασύλου, όπως π.χ. την κρατική ασφάλεια. Ο αιτούμενος άσυλο δεν μπορεί να διεκδικήσει δικαίωμα στο άσυλο με την στενή έννοια (“strictο sensu”), αλλά στη διεξαγωγή μιας διαδικασίας η οποία να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα ακρόασης, προσφυγής και δίκαιης δίκης.
5. Στο διεθνές δίκαιο και στις Συμβάσεις περί προστασίας των προσφύγων, ορίζεται ποιος θεωρείται πρόσφυγας και μπορεί να αιτηθεί ασύλου. Πρέπει να πληρούνται σωρευτικά οι παρακάτω προϋποθέσεις:
• Να βρίσκεται εκτός του κράτους του οποίου έχει την υπηκοότητα.
• Να βιώνει δικαιολογημένο φόβο δίωξης εξαιτίας περιοριστικά αριθμούμενων λόγων (φυλή, θρησκεία, εθνικότητα, κοινωνική τάξη ή πολιτικές πεποιθήσεις)
• Να μην μπορεί ή να μην επιθυμεί να ζητήσει προστασία από το κράτος του οποίου έχει την ιθαγένεια, ακριβώς επειδή υπάρχει το στοιχείο του δικαιολογημένου – και για συγκεκριμένους λόγους – φόβου.
6. Όμως ακόμη και αν ένα πρόσωπο συγκεντρώνει όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις, δεν μπορεί να επικαλείται την προστατευτική δύναμη των Συμβάσεων εάν:
• Έχει διαπράξει έγκλημα κατά της ειρήνης, έγκλημα πολέμου ή έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
• Έχει διαπράξει σοβαρό αδίκημα του κοινού ποινικού δικαίου.
• Είναι ένοχο ενεργειών αντίθετων προς τους σκοπούς και τις αρχές του ΟΗΕ.
7. Μία δυνητική διεθνολογική διέξοδος για την χώρα μας αλλά και για τους αιτουμένους άσυλο μπορεί να είναι ότι ένα κράτος, είναι δυνατόν να προωθήσει έναν αιτούμενο ασύλου στο έδαφος ενός άλλου κράτους, εφόσον αυτό θεωρείται «ασφαλές». Συνακόλουθα υπάρχουν και η έννοια του «ασφαλούς τρίτου κράτος».
Το «ασφαλές τρίτο κράτος» είναι τρίτο κράτος (με πρώτο το κράτος προέλευσης) προς το οποίο προωθείται ο αιτών με την αιτιολογία ότι σε αυτό είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή η αίτησή του. Βέβαια η χρήση του κριτηρίου του «ασφαλούς» κράτους, είναι δυνατόν να προκαλέσει το φαινόμενο της αλυσιδωτής επαναπροώθησης (chain refoulement) και «τροχιάς» των αιτουμένων άσυλο από κράτος σε κράτος (refugees in orbit).
“ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΙΑΖΟΜΑΣΤΕ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΑΙΝΟΥΜΕ”
