Του Χρήστου Χωμενίδη
Πώς αντιλαμβανόταν τον κόσμο ένας κάτοικος της Ρώμης επί αυτοκρατορίας Αύγουστου -ή Νέρωνα- σε σύγκριση με έναν αγρότη της Ιταλικής χερσονήσου; Ποιές κοινές παραστάσεις και ευκαιρίες είχε ένας Κωνσταντινουπολίτης -κατά την ακμή του Βυζαντίου- με έναν χωρικό της Μαύρης Θάλασσας; Πόσο μακριά φτάνει το βλέμμα σου στη Γιούτα ή στην Αριζόνα και πόσο στην Νέα Υόρκη ή στο Λος Άντζελες; Το Λονδίνο σήμερα είναι πιό πολυπολιτισμικό, πιό ανοιχτό σε νέες τάσεις και αντιλήψεις, πιό πλούσιο σε ανθρώπινο δυναμικό -και βεβαίως σε χρήμα- από ό,τι οποιαδήποτε άλλη κοσμόπολη στην Ιστορία.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, το Λονδίνο έχει μεταμορφωθεί. Δεν χρειάζεται να διαβάσεις στατιστικές. Το διαπιστώνεις περπατώντας. Το κάποτε γκρίζο κέντρο του, όπου λίγες σποραδικές τσαγερίες σέρβιραν άνοστα ροφήματα και ακόμα πιό άνοστα βουτήματα -συν την αλήστου μνήμης “kidney pie”, ελληνιστί “νεφρόπιττα”- σφύζει πλέον από καφέ, μπαρ, εστιατόρια με γκουρμέ ή με πιό εκλαϊκευμένες γεύσεις. Γειτονιές άβατες στο παρελθόν λόγω εγκληματικότητας αναπτύσσονται ραγδαία. Ρημαγμένα στα τέλη του 20ου αιώνα κτήρια, έχουν πλήρως ανακαινιστεί για να στεγάσουν γκαλερί και έδρες σταρτ-απ εταιρειών.
Στην πάλαι βιομηχανική ζώνη πλάι στο ποτάμι υψώνονται τα θηρία της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής. Ένα πολύχρωμο ανθρωπομάνι κάθε προέλευσης, κάθε ιδεολογίας και αισθητικής συνωθείται στους δρόμους και στο μετρό. Ο διευθύνων σύμβουλος των φούρνων “Paul”, που μετέφεραν τα κεντρικά τους στο Λονδίνο, καυχιέται ότι απασχολεί υπαλλήλους πενήντα δύο διαφορετικών εθνικοτήτων. Την ημέρα του Gay Pride ο κόσμος ήταν τόσο πολύς, ώστε τα εστιατόρια δεν δέχονταν κρατήσεις. Το μόνο που θυμίζει το βρετανικό παρελθόν είναι η αρχιτεκτονική, οι σημαίες και οι φωτογραφίες της Βασίλισσας, θαλερής στα ενενήντα της.
Πρέπει να είσαι πλούσιος για να κατοικείς στο Λονδίνο; Ναι. Εκτός και εάν τα νιάτα σου σε κάνουν τόσο φιλόδοξο και ανθεκτικό, ώστε να μοιράζεσαι ένα μικρό διαμέρισμα με άλλους οχτώ. Και να νοικιάζεις, έναντι πεντακοσίων λιρών τον μήνα, μια καρέκλα -καλά διαβάσατε: μία καρέκλα!- σε κάποιο μέγαρο γραφείων, για να μπορείς να δέχεσαι εκείνους στους οποίους ελπίζεις να πουλήσεις τη ρηξικέλευθη ιδέα σου: Μια εφαρμογή για κινητά, που κανείς άλλος δεν σκέφτηκε πριν από εσένα. Έναν συνδυασμό σούσι με κεμπάμπ. Ή -γιατί όχι;- ένα βρεφικό καρότσι που θα κινείται με ηλιακή ενέργεια και θα τραβάει τον γονιό, ο οποίος θα φοράει πατίνια. Δεν υπερβάλλω. Στο Λονδίνο -ακόμα και αν δεν το επιδιώκεις- ακούς τα πάντα.
Το Λονδίνο ψήφισε σαρωτικά υπέρ της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωσαύτως και η Σκωτία, αν και για διαφορετικούς μάλλον λόγους. “Από το να μάς κάνουν απόλυτο κουμάντο τα φουσκωμένα εγώ της Ντάουνιγκ Στρητ, θα προτιμούσαμε να έχουν το χαλινάρι των Βρυξελλών…” μού εξηγούσε ένας Σκωτσέζος αρχιτέκτονας κήπων, δίχως να δείχνει και συντετριμμένος από το αποτέλεσμα. Τα ίδια -με πιό μαχητικό, εικάζω, ύφος- θα έλεγε ένας καθολικός πολίτης από τη Βόρεια Ιρλανδία.
Η αγγλική όμως και η ουαλική επαρχία; Εκεί η παγκοσμιοποίηση, η ξέφρενη κυκλοφορία κεφαλαίων και ταλέντων, η εν τοις πράγμασι κατάλυση του έθνους-κράτους τρομάζει τους ανθρώπους. Ό,τι ονομάζεται στο Λονδίνο ελευθερία, στο Γιόρκσαηρ αποκαλείται ασυδοσία. Βίαιο ξερίζωμα των θεσμών, των παραδόσεων, της κοινωνικής πρόνοιας κυρίως, από έναν άκρως επιθετικό, ανεξέλεγκτο καπιταλισμό.
Πώς να δελεαστεί ο κάτοικος της βρετανικής ενδοχώρας, ιδίως εάν έχει περάσει τα πενήντα, από τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής; Πώς να συγκινηθεί από καινοτόμες εμπνεύσεις και τρόπους ζωής; Αυτό που βλέπει είναι αλλόκοτους εισβολείς -Πολωνούς, Ρουμάνους, ακόμα και Έλληνες- να του απειλούν το μεροκάματο, να μακραίνουν την ουρά αναμονής του στο εθνικό σύστημα υγείας. Μη διακρίνοντας κανένα αντάλλαγμα σε αυτό, φυσιολογικά ψηφίζει με τα δυό του χέρια Brexit.
Όλος ο κόσμος δεν κινείται με την ίδια ταχύτητα. Το να υποτιμάς -ή να χλευάζεις- εκείνους που αντιδρούν στις κοσμογονικές αλλαγές, που δεν έχουν τη γνώση και την ψυχική ετοιμότητα να εκτιμήσουν τα μακροπρόθεσμα οφέλη τους, σε καθιστά πιό αντιδραστικό και από τους αντιδραστικούς.
Η εκστρατεία του Bremain απέτυχε επειδή αντί να εξηγήσει τα θετικά της παραμονής, δαιμονοποίησε την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν ψυχολογικά απολύτως αναμενόμενο οι ψηφοφόροι να αγνοήσουν τις απειλές του Ντέιβιντ Κάμερον και τη χλιαρή επιχειρηματολογία του ηγέτη των Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν. Οι Βρετανοί επιμένουν να αντιλαμβάνονται την πατρίδα τους ως μεγάλη δύναμη. Πώς θα μπορούσαν να αποδεχθούν ότι το μέλλον της εξαρτάται από την πρόσδεση της στην “ήπειρο”, απέναντι στην οποία είναι παραδοσιακά αμφίθυμοι;
Προσωπικά δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία πως το Λονδίνο δείχνει το μέλλον. Θα στοιχημάτιζα προσέτι ότι το Brexit της περασμένης Πέμπτης δεν θα καταγραφεί στο μέλλον παρά σαν ένα -άνευ σπουδαίας σημασίας- επεισόδιο. Η Ιστορία δεν προχωράει ευθύγραμμα και ορμητικά. Σε κάθε δυό βήματα προς τα εμπρός, αντιστοιχεί ένα βήμα προς τα πίσω.
Στο προχθεσινό δημοψήφισμα δεν ηττήθηκε η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία έχει πανίσχυρο σύμμαχό της την τεχνολογία. Συνετρίβησαν οι πολιτικοί που δεν κατάφεραν να αρθρώσουν ένα πειστικό όραμα. Ένα όραμα μέσα στο οποίο ο κάθε πολίτης θα βρίσκει το προσωπικό του όνειρο. Θα τιμωρηθούν. Θα εκπέσουν. Και η ζωή θα πάρει τον δρόμο της, πετώντας τους από πάνω τους, όπως την τρίχα απ’το ζυμάρι.
* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
