Η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα συνεχίζει να μεταχειρίζεται το κράτος σαν λάφυρο και μηχανισμό βολέματος ημετέρων με προκλητικό τρόπο για μια κοινωνία που υποφέρει.
Συνεχίζει να διορίζει συγγενείς και κομματικούς αφισσοκολητές χωρίς να κρατά ούτε τα προσχήματα που κρατούσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις.
Η κατάσταση αυτή αθροίζει συν τοις άλλοις μικρές ποσότητες αγανάκτησης στην κοινωνία, το άθροισμα των οποίων όταν περάσει ένα σημείο θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες εκρήξεις.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…
Οι κοινωνίες ευημερούν όταν υπάρχει σαφές θεσμικό πλαίσιο και σεβασμός της νομιμότητας. Κυρίως ευημερούν όταν οι ελίτ έχουν βρει μια βάση κοινών συμφερόντων με τις υπόλοιπες κατηγορίες του πληθυσμού.
Η εμπιστοσύνη μεταξύ κοινωνίας και ελίτ έχει χαθεί και αν δεν αποκατασταθεί διέξοδος από το χάος δεν προβλέπεται.
Στις υγιείς κοινωνίες οι ελίτ απαρτίζονται από τους όσο το δυνατόν καλύτερους κάθε κατηγορίας. Οι σαφείς κανόνες αφορούν κυρίως τον τρόπο ανανέωσης των ελίτ. Δηλαδή, την ικανότητα της κοινωνίας να προωθεί τους καλύτερους στις αποφασιστικές θέσεις στην οικονομία, την πολιτική, την τέχνη και τις διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες γενικότερα.
Σε μια κοινωνία που στην κορυφή της πυραμίδας συγκεντρώνονται οι λιγότερο ικανοί και οι ικανοί παραμένουν στη βάση η έκρηξη (πραξικόπημα, επανάσταση ή όπως αλλιώς θέλετε πέστε το…) είναι θέμα χρόνου.
Μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας είχε στηρίξει τις ελπίδες της ανανέωσης και της αξιοκρατίας (λάθος κατά τη γνώμη μου) στην κυβέρνηση της πρώτης φοράς αριστεράς. Όχι, μόνο επανάσταση που θα έφερνε νέες δημιουργικές δυνάμεις στο προσκήνιο δεν προέκυψε, αλλά στον ένα χρόνο της διακυβέρνησης είδαμε να ανθίζει η χειρότερη μορφή της οικογενειοκρατίας, της αναξιοκρατίας και των πελατειακών σχέσεων του ελληνικού βαλκανικού μορφώματος.
Η έκρηξη όχι μόνο δεν εκτονώθηκε αλλά συσσωρεύεται με ταχύτερους ρυθμούς.
Η πολιτική…
Η ελληνική κρίση κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλεται στην έλλειψη εμπιστοσύνης της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας στις ελίτ της ελληνικής κοινωνίας. Οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες, οι δημοσιογράφοι κλπ κατά συντριπτική πλειοψηφία όχι μόνο δεν συγκεντρώνουν την εκτίμηση της κοινωνίας αλλά την εχθρότητα αυτής.
Υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική ελίτ γιατί για δεκαετίες οι πολιτικοί ανταλλάσσοντας ρουσφέτια με ψήφους, κατάφεραν να πλουτίσουν οι ίδιοι και οι πελάτες τους σε βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας και κυρίως των επόμενων γενεών.
Ας μη γελιόμαστε, στη μεταπολιτευτική δημοκρατία μας η μεγαλύτερη ικανότητα αναρρίχησης και ισχυροποίησης ενός πολιτικού ήταν η ικανότητα να δημιουργήσει το μεγαλύτερο δίκτυο αλληλεξάρτησης πελατειακών συμφερόντων.
Η οικονομική ελίτ…
Στην Ελλάδα, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, κάθε σοβαρή οικονομική δραστηριότητα εξαρτιόταν από το κράτος. Αυτός είναι ο λόγος της μεγάλης έκτασης της διαπλοκής της πολιτικής εξουσίας με οικονομικά συμφέροντα.
Επίσης κάθε μεσαία η μικρή οικονομική δραστηριότητα εξαρτιόταν άμεσα από το κράτος μέσω κανόνων προστασίας και του προνομίου της φοροδιαφυγής, την οργάνωση και εποπτεία της οποίας είχε ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός.
Ελάχιστοι έντιμοι επιχειρηματίες μπορούσαν να καταφέρουν να επιβιώσουν σε αυτό το διεφθαρμένο κρατικοδίαιτο μοντέλο. Ελάχιστοι επιβιώσαν. Σε αυτό το περιβάλλον η αριστερά κατάφερε να εμπεδώσει στην κοινωνία την αντίληψη πως η επιχειρηματικότητα δεν συναρτάται της εργατικότητας, της μόρφωσης και της καινοτομίας αλλά συναρτάται της διαφθοράς της διαπλοκής, της αρπαγής μέσω επιδοτήσεων, αναθέσεων και θαλασσοδανείων του στερήματος της κοινωνίας. Σε ένα βαθμό αυτό όμως συνέβαινε.
Η δημοσιογραφία…
Μετά την οικονομική και την επιχειρηματική ελίτ δεν θα αναφερθώ σε παραδείγματα άλλων, αλλά στη δημοσιογραφία προκειμένου να μην μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως κατηγορούμε όλους τους άλλους και κρατάμε τα του οίκου μας, που επίσης ζέχνει, απ’ έξω…
Ο τύπος όντως σ’ αυτή την ιστορία της ελληνικής κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής χρεοκοπίας έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης το οποίο είναι- τηρουμένων των αναλογιών- μεγάλο.
Τα μικρά μεγέθη της ελληνικής αγοράς δεν επιτρέπουν την ανεξάρτητη παρουσία πολλών μέσων ενημέρωσης. Αυτό είναι κάτι όμως που μόνο η αγορά και ο ανταγωνισμός μπορούν να το λύσουν. Η προσπάθεια της κυβέρνησης Τσίπρα να το ρυθμίσει είναι εκ του πονηρού και αποσκοπεί στον έλεγχο της διαπλοκής του τύπου προς ίδιον όφελος και όχι στη δημιουργία πλαισίου για την πιο ανεξάρτητη λειτουργία του.
Ελάχιστοι δημοσιογράφοι και εκδότες δεν υποχωρούσαν μπροστά στα κελεύσματα της κρατικής διαφήμισης ή τα γραφεία τύπου και τις αργομισθίες σε πολιτικά γραφεία, τράπεζες και υπουργεία. Στον κλάδο μας ήταν αποδεκτό το πρωί κάποιος να δουλεύει για υπουργείο ή επιχείρηση σαν υπάλληλος και το βράδυ στην εφημερίδα να γράφει “αντικειμενικά” για τον πρωινό εργοδότη. Το σκάνδαλο με την κρατική διαφήμιση που έχει αποκαλυφθεί είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Χρειάζονται νέοι κανόνες δεοντολογίας εξαρχής…
Στην Ελλάδα έχει χαθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ της ελίτ και της κοινωνίας γιατί οι ελίτ παραβίαζαν συστηματικά όλους τους κανόνες και τους θεσμούς που νομιμοποιούν και κάνουν αποδεκτή την εξουσία τους.
Οι πολιτικοί πλούτιζαν ή αποκτούσαν εξουσία μοιράζοντας πρόωρες συντάξεις, αργομισθίες και δημόσια έργα και προμήθειες. Αγόραζαν ψήφους με δανεικά από τις επόμενες γενιές κυρίως…
Επιχειρηματίας δεν γινόταν όποιος μπορούσε να παράγει κάτι φθηνότερα και σε καλύτερη ποιότητα ή να επινοήσει ένα καινούργιο προϊόν, αλλά όποιος είχε δόντι στις κρατικές προμήθειες ή την εφορία.
Στην Ελλάδα η επίδειξη της εξάρτησης για τους δημοσιογράφους αποτελούσε δείγμα επιτυχούς καριέρας στο συνάφι και όχι το αντίθετο. Μιλάμε για το μέσο όρο και όχι για το σύνολο φυσικά.
Το διεθνές πρόβλημα…
Το πρόβλημα της απώλειας εμπιστοσύνης μεταξύ της κοινωνίας και της ελίτ δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αν και στη χώρα έχει λάβει ακραίες διαστάσεις λόγω ιδιαιτεροτήτων και της ατροφίας του κράτους δικαίου και του θεσμικού του πλαισίου.
Η άνοδος δημαγωγών όπως π.χ. ο Ντόναλντ Τραμπ ή η Μαρίν Λεπέν, ο Πέπε Γκρίλο, ο Αλέξης Τσίπρας σε μας ή όπως οι κυβερνήσεις στην Πολωνία, την Ουγγαρία κλπ δείχνει πως το πρόβλημα είναι γενικότερο.
Η παγκοσμιοποίηση βελτιώνει το μέσο όρο διαβίωσης σε όλον τον πλανήτη αλλά μειώνει τη διαφορά του βιοτικού επιπέδου του μέσου δυτικού πολίτη από το μέσο παγκόσμιο πολίτη. Αυτό δημιουργεί δυσαρέσκεια στις δυτικές κοινωνίες. Επιπλέον οι πιέσεις που δημιουργεί στις δυτικές κοινωνίες η αύξηση της μεταναστευτικής ροής εντείνει τη δυσαρέσκεια.
Η μετανάστευση θέσεων εργασίας από τις δυτικές κοινωνίες στις αναπτυσσόμενες χώρες σε συνδυασμό με τη μείωση των εργατικών χεριών που επιβάλλει η αύξηση του αυτοματισμού δημιουργεί συνθήκες αύξησης της ανεργίας.
Η αύξηση του αριθμού των εξαθλιωμένων μεταναστών στις δυτικές κοινωνίες δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού για τις θέσεις εργασίας που χρειάζονται λιγότερη ειδίκευση.
Οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν ένα ρήγμα μεταξύ της κοινωνίας και των ελίτ που ευνοούνται από την παγκοσμιοποίηση. Το ρήγμα αυτό ευνοεί την άνοδο των δημαγωγών που υπόσχονται με “ένα άρθρο και ένα νόμο” την επιστροφή στις συνθήκες ηρεμίας και ευημερίας πρόσφατων παλιότερων εποχών.
Ο Τσίπρας υποσχόταν επιστροφή στα προ χρεοκοπίας δεδομένα με ένα άρθρο και ένα νόμο.
Ο Τραμπ υπόσχεται την επιστροφή των ΗΠΑ στην εποχή του αμερικάνικου ονείρου.
Η Λεπέν την έξοδο από το ευρώ και την εποχή που η Γαλλία εξουσίαζε τη μισή Αφρική.
Οι Εναλλακτικοί στη Γερμανία, την εποχή της θαλπωρής του γερμανικού μάρκου.
Κοινός παρονομαστής των τελευταίων (ο Τσίπρας αποτελεί εξαίρεση προς το παρόν), είναι ο περιορισμός της εισβολής των μεταναστών και δη των μουσουλμάνων. Αυτό το μέτρο ακουμπά και σε αίτια που έχουν να κάνουν με την πολιτιστική αλλοίωση της Δύσης αλλά και τον οικονομικό ανταγωνισμό σε βάρος των ασθενέστερων. Η παρουσία φθηνού μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού εξισώνει τους ανειδίκευτους της Δύσης με τους οικονομικούς μετανάστες. Μια γενικότερη ανάφλεξη δεν μπορεί να αποκλειστεί. Αυτό που μπορεί να αποκλειστεί είναι η επιστροφή στο παρελθόν. Αν συμβεί αυτό οι συνέπειες θα είναι πιο καταστροφικές και δραματικές από αυτές που βιώνουμε σήμερα.
Το κραχ σαν φιτίλι…
Ποτέ άλλοτε τις τελευταίες δεκαετίες ο κόσμος δεν έμοιαζε περισσότερο με σκοτεινή μπαρουταποθήκη με τις κοινωνίες να ανάβουν σπίρτα προκειμένου να καταλάβουν που βρίσκονται.
Ο συνδυασμός του υψηλού χρέους, των χαμηλών περιθωρίων απόδοσης του κεφαλαίου, των αρνητικών επιτοκίων, της δημογραφικής γήρανσης της δύσης και της αδυναμίας της να συντηρήσει το κράτος πρόνοιας και του προσφυγικού σε συνάρτηση με κάποιες βεβαιότητες και τη διανοητική νωθρότητα και απάθεια που δημιουργεί ο εθισμός στην καταναλωτική ευημερία, έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα…
Ένα κραχ της φούσκας που έχουν δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια τα αρνητικά επιτόκια στις τιμές των μετοχών θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια έκρηξη, η οποία θα έκανε το κραχ του 2008 να μοιάζει με παιδικό πάρτι.
Η κατάσταση μοιάζει με δυο μεγάλους κυκλώνες που κινούνται προς το ίδιο σημείο με κίνδυνο να ενωθούν γύρω από μια δίνη με πολλαπλάσια ισχύ.
Ο κυκλώνας της οικονομίας συνδυάζεται με την ύπαρξη ενός τεράστιου χρέους και μια οικονομία η οποία ακόμη και με μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια παράγει χλωμή ανάπτυξη.
Ο κυκλώνας του δημογραφικού συνδυάζει από τη μια πλευρά γερασμένες κοινωνίες όπως οι ευρωπαϊκές με γεμάτα ψυγεία και από την άλλη πεινασμένες κοινωνίες με νεαρό πληθυσμό και άδεια ψυγεία. Η μετακίνηση έχει αρχίσει ήδη με το μανδύα της μετακίνησης προσφύγων από εμπόλεμες ζώνες. Η άνοδος των άκρων και του λαϊκισμού θυμίζει σκοτεινές περιόδους της ιστορίας.
Η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί στο επίκεντρο της συνάντησης αυτών των δυο κυκλώνων.
Την ώρα που τα ανησυχητικά μηνύματα πληθαίνουν τόσο από το εξωτερικό όσο και κυρίως από το εσωτερικό η κυβέρνηση ασχολείται με το βόλεμα ημετέρων και συνθέτει συμβούλια στρατηγικού σχεδιασμού μια διάφορους ανισόρροπους και απίθανους περιθωριακούς που εκλαμβάνουν την επιδίωξη καριέρας ως χολέρα…
Του Κώστα Στούπα
