Οι τόνοι καθώς και η ανησυχία γύρω από το ζήτημα της Ελλάδας έχει αυξηθεί κατακόρυφα τις τελευταίες μέρες από αμφότερες πλευρές. Ο ξένος τύπος είναι ιδιαίτερα καυστικός αλλά και επινοητικός γεννώντας καινούριους ευφάνταστους όρους όπως grexit(Greece+exit), graccident (Greece + accident) και τον πιο πρόσφατο και δυσοίωνο gredge(Greece + edge) = “η Ελλάδα στα άκρα”. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται αφ” ενός από κυβερνητικές διαρροές και αφ” εταίρου από τον ξένο τύπο, τα δημοσιεύματα αλλά και τα μηνύματα των ξένων Υπ. Οικονομικών είναι αμφίσημα. Ένα είναι όμως το σίγουρο, πλέουμε σε άγνωστα νερά.
Η αντίδραση των αγορών
Όπως πολύ σωστά αναφέρει ο αναλυτής της Morgan Stanley Γ. Στακιάς στο άρθρο του “Ευρώ:Funding Currency μέχρι…νεωτέρας” οι ακριβείς προβλέψεις για τις επικείμενες εξελίξεις είναι πράγμα αδύνατο. Το ίδιο αβέβαιες είναι και οι προβλέψεις για το την μελλοντική πορεία του Ευρώ, καθώς ο κύριος θεμελιώδης παράγοντας που θα αποβεί καθοριστικός για την εξέλιξη της πορείας του είναι το ζήτημα της Ελλάδας. Ας δούμε όμως και κάποια άλλα στοιχεία σχετικά με το πώς βλέπουν οι αγορές το ενδεχόμενο μιας αθέτησης πληρωμών ή αυτό της οριστικής ρήξης και εξόδου της Ελλάδας απ την νομισματική ένωση. Κατ” αρχάς να σημειώσουμε οτι όλα τα μεγάλα funds και οι κεντρικές τράπεζες έχουν εδώ και καιρό αρχίσει να μειώνουν ή και να μηδενίζουν την έκθεσή τους σε οτιδήποτε Ελληνικό. Οι επενδυτές αξιολογούν οτι το ρίσκο είναι τόσο μεγάλο που ακόμα και το25% των αποδόσεων των 3ετών ομολόγων δεν αξίζει τον κόπο. Όλες οι διεθνείς εκθέσεις δείχνουν οτι η επίδραση που θα έχει ένα ενδεχόμενο grexit έχει ήδη ληφθεί υπόψη και έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Παράλληλα όλες οι τράπεζες και τα μεγάλα funds προχωρούν αδιάκοπα σε stress testώστε να είναι προετοιμασμένα για κάθε ενδεχόμενο. Παρ” όλα αυτά σε μια τέτοια κατάσταση, κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα σίγουρος για την τελική έκβαση και μια πιθανή μετάδοση του ρίσκου, καθώς μιλάμε για τελείως καινούριες καταστάσεις, ενώ η ανάλυση του κινδύνου, περιλαμβάνει τόσους αστάθμητους παράγοντες που κανείς δεν μπορεί να είναι 100% σίγουρος.
Από την ματιά της Ευρώπης
Την δεδομένη χρονική στιγμή, η πλάστιγγα έχει αρχίσει και γέρνει υπέρ των υπόλοιπων χωρών της Ευρώπης. Οι περισσότερες πια χώρες αντιδρούν και παρουσιάζονται αρνητικές έναντι των προτάσεων της Ελληνικής πλευράς, ενώ οι Γερμανοί, έχουν έξυπνα υποχωρήσει και αποφεύγουν τα πυρά, καλυπτόμενοι πίσω από χώρες όπως η Λετονία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Φινλανδίαπου είναι πια αναφανδόν ενάντιες στην Ελληνική πλευρά. Είναι αναπόφευκτο κάποιοι να αναρωτιούνται: «Γιατί όμως πρέπει να υποχωρήσει η Ελλάδα; Γιατί επιμένουν τόσο στην λιτότητα;» Το σκεπτικό των εταίρων με κύριο εκφραστή τους την Γερμανία και τον Σόιμπλε είναι το εξής:Χρήματα χωρίς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι σαν να ρίχνεις χρήματα σε ένα πηγάδι χωρίς πάτο. Τί πραγματικά ζητάνε λοιπόν οι δανειστές; -Να υποσχεθούμε και να αρχίσουμε τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για την εξυγίανση της οικονομίας, την εξάλειψη των στρεβλώσεων (φιλελευθεροποίηση) και την διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος. Αν η Ελληνική πλευρά δεσμευτεί για τα παραπάνω, τα οποία θεωρούνται και τα καίρια σημεία, τότε θα αρχίσει να ρέει το χρήμα QE, ΕΣΠΑ, πλήρης χρηματοδότηση από την ΕΚΤ, και καταβολή των δόσεων. Κάποιος άλλος όμως μπορεί να εκφράσει την εύλογη απορία: «Γιατί δεν μπορούν να ανοίξουν οι στρόφιγγες ταυτόχρονα με τις μεταρρυθμίσεις ή απλά με υποσχέσεις;» ή και «Γιατί να μην ρεύσει πρώτα το χρήμα ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε εμείς τις δικές μας μεταρρυθμίσεις;» Η Ευρώπη θα έδινε την εξής ξύλινη απάντηση: “Γιατί λειτουργούμε με κανόνες”. Δεν είναι όμως θέμα τυπολατρίας ή εμμονής, είναι θέμα προσήλωσης σε αυτό που διασφαλίζει την επιβίωσης της Ευρωζώνης. Είναι θέμα τήρησης των ισορροπιών που κρατάνε όλες αυτές τις ετερόκλιτες δυνάμεις της Ευρώπης ενωμένες. Είναι θέμα κανόνων (Pacta sunt servanta = οι συμφωνίες είναι για να τηρούνται)! Αν η Ευρώπη υποχωρούσε έναντι των απαιτήσεων της Ελλάδας, θα έπρεπε να κάνει το ίδιο και για τις απαιτήσεις όλων των υπολοίπων. Το λογικοφανές επιχείρημα της ελληνικής πλευράς περί λαϊκής ετυμηγορίας και εντολής, δεν είναι παρά λογικά εσφαλμένο και ώς τέτοιο λαμβάνεται από την άλλη πλευρά. Ο κάθε λαός, δίνει τις εντολές του, ο Ελληνικός λαός δεν μπορεί όμως να επιβάλλει την βούλησή του σε 350εκ/ρια Ευρωπαίους.
Ο ανεξερεύνητος κόσμος των αρνητικών επιτοκίων
Παρ” ότι σε επίπεδο πραγματικών επιτοκίων, το πρόσημο ήταν αρνητικό για αρκετό διάστημα, είναιη πρώτη φορά παγκοσμίως που το ονομαστικό επιτόκιο είναι αρνητικό. Χώρες όπως η Φινλανδία, η Γερμανία κ.α. δανείζονται με αρνητικό επιτόκιο. Τί σημαίνει αυτό; Οι επενδυτές θεωρούν προνόμιό τους να δανείζουν στην Γερμανία και γι αυτό είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν (να χάσουν) ένα μικρό ποσοστό από το αρχικό τους κεφάλαιο. Θα αναρωτηθείτε: “Μα καλά, γιατί κάποιος να θέλει να επενδύσει κάπου που ξέρει οτι θα χάσει χρήματα;”. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που κάποιος θα το έκανε αυτό, αλλά μια διεξοδική αναφορά σε κάθε ένα απ αυτούς ξεπερνάει το σκοπό του άρθρου. Θα αναφερθούμε συνοπτικά μόνο στις περιπτώσεις της Ισπανίας, της Σουηδίας και της Γερμανίας. Στην περίπτωση της πρώτης, το φαινόμενο εξηγείται αν κανείς αναλογιστεί οτι είναι περισσότερο συμφέρον για τις εμπορικές τράπεζες να αγοράσουν κυβερνητικά ομόλογα ή να δανείζει η μία στην άλλη από το να δεχθούν το αρνητικό επιτόκιο της ΕΚΤ.
Στην περίπτωση της δεύτερης, οι επενδυτές απλά ποντάρουν στις μελλοντικές ανατιμήσεις των νομισμάτων και προσδοκούν να κερδίσουν από τις διαφορές. Στην περίπτωση της Γερμανίας όμως, η απάντηση έχει δύο σκέλη: Αφ ενός για τα δεδομένα της παγκόσμιας κρίσης/ανασφάλειας μια επένδυση σε χώρες με το επίπεδο της φερεγγυότητας της Γερμανίας ή της Φινλανδίας, είναι αρκετό από μόνο του ώς κίνητρο για τους επενδυτές. Το δεύτερο σκέλος, στο οποίο μπορεί κατά την άποψή μου να ελλοχεύει ένας επικίνδυνος και ανησυχητικός παράγοντας είναι οτι, πολλοί επενδυτές, δέχονται το αρνητικό επιτόκιο ποντάροντας στην κατάρρευση της Ευρωζώνης. Πώς θα τους εξυπηρετούσε κάτι τέτοιο; Μια πιθανή κατάρρευση της Ευρωζώνης και η επιστροφή σε εθνικά νομίσματα, θα ανατιμούσε το Γερμανικό Μάρκο έναντι των υπόλοιπων νομισμάτων κατά πολύ, άρα όσοι είχαν Γερμανικά ομόλογα θα επωφελούνταν πολλαπλώς. Τί γίνεται όμως αν η προσδοκία γίνει επιδίωξη; Χωρίς να το θέλω στο μυαλό μου έρχονται τα CDS (Credit Default Swaps) του Ελληνικού χρέους το 2012, που συνοδεύονταν από μερικά «ομιχλώδη», ανεπιβεβαίωτα σενάρια.
Ο Γιάννης Βαρουφάκης
Στην Ελλάδα
Δύο όροι χαρακτηρίζουν την Ελληνική πλευρά, απομόνωση και δημιουργική ασάφεια.
Δυστυχώς η Ελληνική πλευρά έχει χρονοτριβήσει αδικαιολόγητα και έχουμε χάσει το αρχικό μας πλεονέκτημα. Με την αμφιλεγόμενη και πολυσυζητημένη επιλογή του Γ. Βαρουφάκη στην κρίσιμη θέση αυξημένης ευθύνης του υπ. οικονομικών, κερδίσαμε κάτι πού ίσως δεν το είχαμε πρίν. Γίναμε το επίκεντρο της προσοχής, κερδίσαμε την παγκόσμια συμπάθεια, τραβήξαμε βλέμματα, θέσαμε το Ελληνικό θέμα στο παγκόσμιο προσκήνιο, αναγνωρίστηκε η ανθρωπιστική κρίση στην χώρα μας και δημιουργήσαμε έναν εθνικό στάρ. Από ένα σημείο και μετά όμως η σολιψιστική διάθεση, η αμφιθυμία, η αυταρέσκεια αλλά και αναποτελεσματικότητα του Γ. Βαρουφάκη άρχισε να κουράζει και να εκνευρίζει, η εικόνα άρχισε να αντιστρέφεται.
Σύριζα: Δεν μπορεί κάποιος παρά να αναγνωρίσει το εξής: Πραγματικά προσπαθούν για μια καλύτερη συμφωνία. Αν με ρωτούσε κάποιος αν συμφωνώ με την στρατηγική που εφαρμόζουν, θααπαντούσα όχι. Όταν ο σκοπός της διαπραγμάτευσης είναι η επίτευξη συμφωνίας γίνονται κεκλεισμένων των θυρών, αλλιώς επιδιώκουμε να δώσουμε μια παράσταση, ένα σόου και όχι αποτέλεσμα. Θα μου πείτε: «Και; Είναι κακό τό σόου;» Στην αρχή ίσως όχι, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να σταματήσει και να φέρει αποτελέσματα.
Πού βρισκόμαστε τώρα;
Ο Σύριζα, έχει δώσει τόσες ανεκπλήρωτες/κούφιες υποσχέσεις και έχει ανεβάσει τόσο ψηλά τον πήχη που τώρα πια δεν μπορεί να περάσει ούτε από κάτω. Η κυβέρνηση έχει εκτεθεί ανεπανόρθωτα τόσο στο εσωτερικό και τους ψηφοφόρους της όσο και στο εξωτερικό. Όπως αναφέρει και σε σχετικό άρθρο του ο Tony Barber των FT: “Μην ποντάρετε οτι ο Τσίπρας θα κάνει “kolotoumpa”. Προς επίρρωση τούτου, έρχονται οι διάφορες δηλώσεις επιφανών στελεχών του κόμματος, τόσο σε εγχώρια όσο και σε ξένα μέσα ενημέρωσης. Οι ιδεολογικές εμμονές μιας ομάδας μέσα στο Σύριζα, είναι το κύριο πρόβλημα που εμποδίζει την επίτευξη μιας συμφωνίας. Μην προσπαθούμε να κοροϊδέψουμε τους εαυτούς μας. Η κυβέρνηση είναι ένα συμπίλημα ετερόκλιτων δυνάμεων! Η πραγματικότητα συνοψίζεται στο εξής: Υπάρχουν 2 επικρατούσες ομάδες. Από την μία οι θιασώτες της δραχμής και της “υπερηφάνειας”, από την άλλη το κομμάτι που αποτελείται κυρίως από πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ και συμβούλους του πρώην πρωθυπουργού Γ. Παππανδρέου, το οποίο έχει πιο φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Ποιο κομμάτι θα επικρατήσει; Κανείς δεν γνωρίζει. Σε περίπτωση που ο κ. Τσίπρας έχει το πολιτικό σθένος και ανάστημα να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να αποφασίσει να μείνει στο ευρώ, το πιθανότερο είναι οτι θα υπάρξουν εσωκομματικές ρωγμές ή και ρήξεις.
Πόσο χρόνο πραγματικά έχουμε;
Ο χρόνος πραγματικά στερεύει για την Ελλάδα όπως και οι εναλλακτικές λύσεις (ύστερα και από το φιάσκο εξ Ανατολών – Ρωσία-Κίνα). Μην ξεχνάμε οτι η οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να περάσει για επικύρωση από τα κοινοβούλια της Ευρώπης αλλά και το δικό μας. Η διαδικασία αυτή είναι αρκετά χρονοβόρα έστω και αν υποθέσουμε οτι θα ολοκληρωθεί χωρίς απρόοπτα. Η πραγματική κατάσταση των αποθεματικών της χώρας είναι άγνωστη, αλλά η πρόσφατη ΠΝΠ(Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου) και η αφαίμαξη των ταμείων είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα οτι τα κρατικά αποθεματικά τελειώνουν. Ταυτόχρονα η πραγματική οικονομία στενάζει και όλοι μιλούν για σχεδόν μόνιμη ανεπανόρθωτη βλάβη. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, ο χρόνος που μας απομένει για την επίτευξη μιας συμφωνίας, υπολογίζεται στην καλύτερη περίπτωσημέχρι τέλος Μαΐου.
Υπάρχει μέλλον έξω από το ευρώ;
Σύμφωνα με κοινές μαρτυρίες όλων των σοβαρών οικονομολόγων και αναλυτών, το σενάριο εξόδου και επιστροφής σε εθνικό νόμισμα θα είναι καταστροφικό. Το βιοτικό επίπεδο αναμένεται να φτάσει αυτό της περιόδου του 50-60. – “Μα άλλες χώρες έχουν εθνικά νομίσματα και τα καταφέρνουν μια χαρά” σκέφτονται πολλοί. – Ναι, αλλά στην Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές, ο πρωτογενής τομέας δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένος , οιβιομηχανικές υποδομές σχεδόν ανύπαρκτες, δεν υπάρχει φαρμακευτική, ενεργειακή, επισιτιστική επάρκεια και κανένα βιώσιμο σχέδιο για το μέλλον εκτός ευρώ. Παραπέρα, η ιδιαίτερη γεωστρατηγική μας θέση πιθανότητα θα λειτουργήσει εις βάρος μας. Η στρατιωτική κινητικότητα στο Αιγαίο έχει αυξηθεί ανησυχητικά και η Τουρκία εκμεταλλεύεται την δυσχερή θέση της χώρας μας και προβοκάρει. Τέλος, ας μήν ξεχνάμε τι συνέβει σε μια χώρα του βεληνεκούς της Ρωσίας ύστερα από το εμπάργκο που της επιβλήθηκε και την επακόλουθη κατάρρευση ενός νομίσματος που υποστηρίζεται από το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος του κόσμου.Συνοψίζοντας, το διακύβευμα μιας πιθανής αποτυχίας ευόδωσης των συνομιλιών είναι πολύ μεγάλο και μια πιθανή πρόβλεψη των συνεπειών από ένα τέτοιο γεγονός αδύνατη. Καμιά χώρα δεν μπορεί να παίζει την τύχη της σε μια ζαριά.
Ας δούμε επιτέλους αυτό τον “έντιμο συμβιβασμό”.
Μπαλής Α. Αναλυτής
